Sustapena

Sustapena tratu onaren kultura, ingurune seguruak eta haur eta nerabeen eskubideak modu eraginkorrean gauzatzean datza. Legearen arabera, haur eta nerabeen ongizatearen alde egiteko eta haien eskubideak eraginkortasunez gauzatzeko sustapen-politikak, -estrategiak eta –jarduketak egingo dira.

Irakurri 49. artikulua

(49. artikulua. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena)

Horretarako, haurren eta nerabeen eskubideak ezagutu eta errespetatuko dira, eta adingabeek beren eginbeharrak eta erantzukizunak beren gain hartzea bultzatuko da. Era berean, gizarte osoa sentsibilizatuko da eskubide eta eginbehar horiei eta adingaben beharrei buruz.

Gainera, haur eta nerabeei aitortutako eskubideak gauzatu ahal izateko eta haiek garapen osoa eta harmonikoa lortzeko beharrezkoak diren baldintza egokiak egon daitezen lagundu beharko da, zehazki:

• Haur eta nerabeak eskubidedun subjektu direla aitortuko da.
• Haur eta nerabeen eginbehar eta erantzukizunak ezagutuko dira, eta baita horiek duten garrantzia haiek osorik garatzeko, gizarteratzeko eta herritar aktibo izateko.
• Haur eta nerabeak garatzen diren eremu guztietan haiei tratu ona emateko kultura ezarriko da, funtsezko baldintza baita, garapen integral eta harmonikoa izateko eta gaur egun duten eta etorkizunean izango duten besteak errespetatzeko gaitasuna eskuratzeko.
• Adingabeen ongizatean eragingo duen gurasotasun positiboa sustatuko da.
• Pertsona, familia, euskal administrazio publiko eta gizarte-eragile guztien erantzukidetasuna bultzatuko da, haurren eta nerabeen ongizatea bermatzeko.

 Prebentzioa

Prebentzioa da adingabeen garapen fisikoa eta psikologikoa zaildu edo kaltetu dezaketen testuinguruak, egoerak edo jokaerak saihesteko eta, hasieratik hautemanez gero, haien larritasuna edo iraupena mugatzeko egituratutako politika, estrategia eta jarduketak. Garapen fisiko eta psikologiko horrek barnean hartzen ditu arlo emozionala, kognitiboa, soziala eta afektibo-sexuala.

Euskal administrazio publikoek haurren eta nerabeen kontrako indarkeria prebenitzeko ekintzak egin beharko dituzte, herritarrak, oro har, eta familiak eta haurrak eta nerabeak bereziki informatu, sentsibilizatu eta kontzientziatzeko (9 eta 131. artikuluak. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena).

Prebentzio-ekintzekin lotuta, bi estrategia mota garatuko dira:

• Babes-faktoreak indartzeko estrategiak, haurren eta nerabeen ongizatea sustatzeko estrategiekin lotura zuzena dutenak.
• Arrisku-egoerak, -baldintzak eta -faktoreak, direla gizartekoak, ekonomikoak, instituzionalak, familiakoak zein pertsonalak, kontrolatu, arindu edo murrizteko estrategiak.

Hautemate goiztiarra

Haur eta nerabeekin lan egiten dugun profesionalok gai izan behar dugu indarkeria-egoerak garaiz antzemateko, eta egoera larriagotu ez dadin esku hartzeko. Eta horretarako prestatu eta espezializatu egin behar dugu.

Irakurri 141. artikulua

(141. artikulua. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena)

Komunikazioa

Bestalde, Haur eta Nerabeen euskal Legeak komunikatzeko eta informazioa babesteko eta isilean gordetzeko eginbeharrak arautzen ditu, besteak beste (17, 19 eta 20. artikuluak. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena).

• Herritarrek komunikatzeko duten eginbeharra, haur edo nerabe baten kontrako indarkeria-egoera posible bat gertatu dela edo hura babesgabetasun-egoera posible batean dagoela jakiten bada, edo horren zantzurik antzematen bada.
• Adingabeekin aisia-jarduerak egiten dituzten zentro, entitate eta ekipamendu publiko zein pribatuetan lan egiten duten pertsonei bereziki eskatuko zaie komunikatzeko eginbeharra.
• Berehala horren berri eman beharko zaie haren legezko ordezkariei, haur edo nerabe baten kontrako indarkeria-egoeraren bat goiz detektatzen bada.
• Informazioa isilean gordetzeko eginbeharra. Datuak Babesteko Euskal Agintaritzari komunikatu behar zaizkio, berehala, pertsona adingabe bati buruzko edo haren eskubideei eragiten dieten datu pertsonalak babesteko araudiko arau-hauste posibleak.
• Haurrek eta nerabeek komunikatu egingo dituzte ezagutzen dituzten indarkeria-egoera eta babesgabetasun-egoerak, bereak badira zein besteenak badira. Eta aisia hezigarriko erakundeek informazioa emango diete komunikazio hori nola egin dezaketen jakin dezaten.
• Komunikazioen konfidentzialtasuna, babesa eta segurtasuna bermatuko dira indarkeria- edo babesgabetasun-egoeretan.

 Arreta

Arretatzat joko da, indarkeria- edo babesgabetasun-egoerei lotuta ez dauden egoera kaltegarriak gertatu direnean, euskal administrazio publikoek eman beharrekoa, hala nola:

• Osasun arreta: gaixotasun edo nahasmenduren bat diagnostikatu denean.
• Hezkuntza-arreta: eskolagabetzeko, absentismoko edo eskola-porroteko egoerak zuzentzera bideratua.
• Gizarte-zerbitzuen arreta: familian esku hartzeko neurriak hartzea beharrezkoa denean bizikidetzan laguntzeko beharra dagoelako eta gurasotasun modu positiboan gauzatzeko, edota inguruabarrak kaltegarriak direnean haur eta nerabeen ongizate materialerako eta gizarte-inklusiorako.

Irakurri 10. artikulua

(10. artikulua. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena)

Erreparazioa

Adingabearen erreparazio integralaren bitartez, aldiz, lortu nahi da bai kaltea erreparatzea, bai eta urratu zaizkion eskubideak itzultzea ere. Horretarako, esparru zibila, penala, prozesala eta administratiboa indartu nahi dira.

Puntu honek arreta berezia merezi du esku-hartze, laguntza, harrera eta suspertze fisikoko eta psikologikoko neurriak barne hartuko dituelako. Nabarmentzekoak dira biktimizazio sekundarioa saihesteko eta delituaren ondoriozko kalteen erreparazio material eta moral egokia lortzeko ezartzen direnak.

Irakurri 7.2. artikulua

(7.2. artikulua. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena)

Lankidetza

Legeen arabera, sustapen-, prebentzio-, arreta- eta babes-jarduketen erantzukizuna partekatua da: adingabeena beraiena, haien familiena, botere publikoena, euskal administrazio publikoena, sektore pribatuarena, bereziki, hirugarren gizarte-sektoreko entitateena, bai eta gizarte osoarena ere.

Irakurri 5. artikulua

(5. artikulua. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena)

Erantzukidetasun hori betez, berariaz jasotzen da administrazio publiko guztien artean lankidetzan eta koordinaturik aritzeko betebeharra, bai erakunde artean, bai sektore artean. Ildo horretan, Haurren eta Nerabeen Legeak Haur eta Nerabeentzako Erakunde arteko eta Sektore arteko Organoa sortu du, haur eta nerabeen arloan euskal administrazio publikoen artean erakunde arteko eta sektore arteko lankidetza eta koordinazioa antolatzeko (302, 303 eta 304. artikulua. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena).

Gainera, administrazio publikoek bestelako hitzarmenak sinatzea sustatuko da. Zentzu horretan, eta bakoitzak bere eskumenen eremuan, foru-aldundiek eta udalek, beren kabuz edo elkartuta, erabaki dezakete lurralde- edo toki-mailako lan-gune edo -talde espezifikoak eratzea, modu irankorrean edo aldi baterako, tartean diren arreta-sektoreen eta eragile publiko nahiz pribatuen arteko elkarlana eta lankidetza antolatzeko.

Azkenik, administrazioek bermatu egin behar dute haur eta nerabeei laguntzeko komunikazio-bideak denen eskura egotea (hala nola doako telefono-lineak...), bai eta gizarte zibilak horiek ezagutzea.

Ezagutzaren kudeaketa

Bestalde, Haur eta Nerabeei buruzko Informaziorako Euskal Sistema sortzen da Euskal Autonomia Erkidegoko pertsona adingabeen egoerari eta beharrei buruzko ezagutza eguneratua, jarraitua eta uniformea bermatzeko, bai lege honen garapen-mailaren jarraipena egiteko, bai ondorio estatistikoetarako. Funtsezko tresna da haur- eta nerabe-politikak zeharkako ikuspegiaz planifikatu, koordinatu eta garatzeko, eta politika horien ebaluazio orokorra egiteko.

Irakurri 308. artikulua

(308. artikulua. 2/2024 Legea, otsailaren 15ekoa, Haur eta Nerabeena)

Sistemak haur eta nerabeen bizitzako hainbat eremuri buruzko informazio anonimatua izango du, gutxienez gai hauei buruz:

• Haien osasunerako kaltegarriak diren egoerak.
• Haien hezkuntza-garapenerako kaltegarriak diren egoerak.
• Indarkeria-egoerak.
• Babesgabetasun-egoerak, arriskua eta desanparoa bereizita.
• Zigor-legearekiko gatazka-egoerak.
• Haien beharrei erantzuteko eta haiek babesteko hartutako neurriak, egoera bakoitzaren arabera.

Horretarako, Eusko Jaurlaritzan hezkuntzaren, osasunaren, justiziaren eta segurtasunaren arloetan eskumena duten sailek, foru-aldundiek eta udalek informazio eguneratua eta datu estatistikoak emango dizkiote Eusko Jaurlaritzan haur eta nerabeen arloan eskumena duen sailari.