Juan Joxe Agirrek Lazkaon jaso du aitortza, gure herriaren oroimenaren alde egindako lan ‘aitzindariaren eta artisauaren’ omenez

Gipuzkoako Foru Aldundiak omenaldia egin dio gaur arratsaldean Lazkaoko Beneditarren Artxiboaren sortzailea den Juan Joxe Agirre Begiristain (Alegia, 1930) monje eta artxibozainari, Lazkaoko beneditarren elizan egindako ekitaldi hunkigarri batean. Ekitaldiak izaera herrikoia izan du, eta asko izan dira bertaratu direnak.  Giza Eskubideen eta Kultura Demokratikoaren foru zuzendaritzak antolatu du, Lazkaoko Udalaren eta Lazkaoko beneditarren laguntzarekin.

"Herrialde baten memoriak ikerketan eta dibulgazioan diharduten pertsonen lana eskatzen du, aktibisten, artisauen, militanteen... beharra du Juan Joxe Agirrek egindako lanak dimentsio horiek guztiak batzen ditu", aitortu du Eider Mendoza diputatu nagusiak, eta gure herriaren memoriaren "aitzindari eta artisau" gisa definitu du erlijioso alegiarra. Berarekin batera, Kepa Zubiarrain Lazkaoko alkateak eta erakundeetako hainbat ordezkarik parte hartu dute ekitaldian. Lazkaoko Oinarin Dantza Taldeak, Garikoitz Mendizabal txistulariak, Aitor Furundarena soinujole ordiziarrak eta Lazkaoko Abesbatzak ere hartu dute parte, Agirreri eskainitako omenaldiari dimentsio artistiko eta herrikoia eman diotenak.

Mendozak adierazi du Gipuzkoak eta Euskal Herri osoak "nabarmen" egin dutela aurrera azken hamarkadetan beren memoria historikoaren eta oraintsukoaren ezagutzan eta garapenean, Juan Joxe Agirre bezalako pertsona eta taldeen lanari esker. Izan ere, bere ustez, Alegiako monjeak euskal kultura eta politikarekin lotutako materialak biltzen hasteko "ikusmira eta ausardia" izan zuen, baita gure gizartea "diktaduraren iluntasunean" zegoenean ere. "Sentitu eta jaso dituen mehatxuen gainetik jarraitu duen lana", baloratu du, eta "gure herriaren historia eta azken hamarkadetan gure herrian gertatu den guztia ezagutzeko ezinbesteko funtsa" sortu du, "betiere ikertzaileen eta gizarte osoaren eskura jartzeko asmoz".

Horregatik guztiagatik, diputatu nagusiak Agirreren lanaren ildoari jarraitzeko konpromisoa agertu du, gure herriaren memoria historikoa "urratsez urrats, modu partekatuan" berreskuratzen eta babesten jarraitzeko, horrela Gipuzkoako gizartearen baitan "kultura demokratikoan sakontzeko". "Iraganeko akatsak ez errepikatzeko, egungo eta etorkizuneko bizikidetza bermatzeko, gizarte arduratsu gisa etorkizunerantz aurrera egiteko, herri batek bere historia aztertu eta ezagutzeko aukera izan behar du. Lurralde eta herrialde aurreratua izan nahi badugu, funtsezkoa da Giza Eskubideetan oinarritutako kultura politiko demokratiko sendo batean aurrera egitea, ahalegin kolektibo honekin jarrai dezagun", azpimarratu du.

Omenaldiaren helburu nagusia izan da Agirrek euskal historia garaikiderako funtsezkoa den artxibo bat sortzen eta gordetzen egindako lan baliotsua aitortzea. Lazkaoko Beneditarren Artxiboaren sortzailea, Agirrek mende erdi baino gehiago darama euskal kulturarekin eta politikarekin zerikusia duten dokumentuak kontserbatzen. Dokumentu horietako asko diktadura garaian jaso ziren, zentsura eta klandestinitate garaietan. Haren lana funtsezkoa izan da ondare hori ikertzaileentzat eta, oro har, gizartearentzat eskuragarria izango dela bermatzeko.

Juan Joxe Agirreren ibilbidea

1970ean, Juan Joxe Agirrek Lazkaoko Beneditarren Monasterioko liburutegiaren kudeaketa bere gain hartu zuen, Montserrateko abadian Bibliotekonomiako prestakuntza osatu ondoren. Orduz geroztik, gehienbat beste liburutegi batzuetan artxibatzen ez ziren materialak biltzen aritu zen, hala nola panfletoak, kartelak, pegatinak eta erbestean sortutako argitalpenak. Bere etengabeko ahaleginari esker, urteetan zehar sortu duen artxiboa euskal memoria historikoaren zutabe bihurtu da, dokumentu-ondare zabala gorde eta gizartearen esku jarri baitu. Laudatio hitzaldi batean laburbildu du ibilbide hori Mari Karmen Garmendiak, Kultura sailburu ohiak, Lazkaoko artxiboarekin aspaldidanik harreman estua duenak.

2011z geroztik, Lazkaoko Beneditarren Fundazioak kudeatzen du Agirrek sortutako funtsa, eta beneditarren komunitateak, Lazkaoko Udalak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak osatzen dute, ondare baliotsuarekin jarraitzeko eta indartzeko asmoz. Gaur egun, 80.000 kartel, 35.000 eranskailu, 8.000 aldizkari, 150 bilduma dokumental baino gehiago eta dohaintza bidez jasotako 70 artxibo biltzen dituen bilduma bat dago artxiboan. Horiek guztiak funtsezkoak dira Gipuzkoako eta Euskadiko garapen historiko garaikidea aztertzeko eta ulertzeko.

Bere ibilbidean zehar, hainbat sari eta sari jaso ditu Agirrek, besteak beste, Sabino Arana Saria (1995), Durangoko Euskal Liburu eta Disko Azokaren Argizaiola Saria (1998), Euskal Pen Klubaren ohorezko idazluma (2007) eta Alegiako Seme Kutun izendapena.

Gaurko omenaldia merezitako errekonozimendua da euskal kulturaren zerbitzuan eta zaintzan emandako bizitza osoarentzat, Juan Joxe Agirrerengan bere historia eta memoriaren zaindari nekaezina ikusten duen gizarte oso baten esker oneko keinua.