"Euskalgintzarekin esfortzu bat egin behar dugu bidea adosteko"

Gipuzkoan «gauzak aurrera doazen sentsazioarekin» ari da lanean Markel Olano ahaldun nagusia (Beasain, Gipuzkoa, 1965). «Jarri ditugun erronka gehienetan aurrera egiten ari gara». Bigarren aldiz dago ahaldun nagusi, eta aurreko agintaldiaz autokritika egin du. Bilduren jardunari dagokionez, uste du kudeaketa ekonomikoan eta hizkuntza politikan egoki aritu zirela, baina ohartarazi du harremanak kaskartuta daudela.

Bi alderdiko gobernu batean zaude. Diputatu kontseilu luzeagoak dira? Entretenigarriagoak?

Oso bilkura formalak izaten dira. Koordinazio guneak dauzkagu; astearteetan egiten dugu, kontseilua baino lehen. Jana egosita daukagu kontseilura iritsi aurretik. Edozein kasutan, beti sortzen dira eztabaidak eta desadostasunak, bai alderdian, eta are gehiago bi proiektu diferentetan. Ezarri ditugu koordinaziorako tresnak, eta oraingoz emaitza onak ditugu.

Hauteskundeen aurretik zure aurreikuspenetan zegoen Denis Itxasoren gobernukide izatea?

Hauteskundeak zurrunbiloa dira; ez duzu edukitzen ondorenerako ideia garbirik. Garbi neukan, tamalez, ezker abertzalearekin geneukan enfrentamenduagatik, oso zaila izango zela gobernua osatzea Bildurekin. Bai eurek irabazita, bai guk irabazita. Horrek eragileak kentzen dizkizu mahaitik.

Nolako herentzia aurkitu duzu?

2007-2011n, krisia etorri zenean, ziaboga eman behar izan genuen kontu ekonomikoetan: zuhurtzia izan zen nagusi. Horrek jarraitu egin zuen, eta hala egin beharko du gurean ere. Alde ekonomikoan irakurketa ona izan zen, baina beste zenbait kontutan, ez. Hori konpontzen ari gara. Edozein kasutan, ez da gure lan bakarra: anbizioz jokatzeko asmoa daukagu.

Zer egin zuen ondo Bilduk?

Ogasuneko arduradunek zuhurtziaz jokatu zuten. Hori ona izan zen. Euskararen erabileran urrats berriak egin zituzten, eta jarraituko dugu, ikuspegi propio batetik. Hori bat dator euskararen normalizazioaren inguruko estrategia bat partekatzeko agertoki batekin. Logika antzekoak ditugu. Ez berdinak, baina aurrera elkarrekin egiteko aukera ikusten dut.

2007-2011ko jardunaz autokritika egin duzu. Zeri buruz zehazki?

Ez genuen jakin etxeko langileekin bat egiten. Aldundiak 1.800 langiletik gora dauzka, eta helburua da ardatz guztietan bat egitea. Autokritika garbia da. Zer gehiago? Anbizio handiagoz jokatu behar dugu jendearekin eta gizartearekin bat egiten eta komunikazioa hobetzen. Oinarri berri bat ezarri nahi dugu gauzak egiteko moduan. Garrantzitsua da zer egiten dugun, baina garrantzitsuagoa da nola egiten dugun. Asko dugu ikasteko eta hobetzeko.

2007an izan nahi zenuen ahaldun nagusia, edo behartua izan zen?

Argi dago zirkunstantziek behartu nindutela. Ez dut planteatzen konpromiso politikoa gogoaren arabera. Ez nuen planteamendu indibidual bat egin; kolektiboki tokatzen zen apustu bat egitea. Garai hartan oso egoera pertsonal gogorrak izan nituen —gurasoak hil zitzaizkidan—, eta, horri gehituta ardura garrantzitsu bati aurre egin behar izana, horrek pertsonalki une oso gogorretan murgildu ninduen. Orain beste egoera batean nago. Distantziarekin ikusita, oso une gogorrak izan ziren.

Azkar esan zenuen baietz?

Lehenengoan ez nuen baiezkorik eman. Prozesu bat egon zen.

Gure Esku Dago-ri emandako laguntza bertan behera utzi du auzitegiak. Helegitea jartzea babestu dute PSEko diputatuek?

Ez nituzke publiko egin nahi barneko deliberazioak. Garbi dago EAJk eta PSEk ikuspegi diferenteak ditugula. Urkijoren helegite guztiek eragiten diete diputazioaren eskumenei. Egon zaitezke ados laguntza batekin edo bestearekin, baina estatuaren ikuspegitik eraso egiten bazaie zure eskumenei, irmo defendatu behar da. Horretan ari gara. Beste gauza bat da ikuspegi bakarra daukagun alde guztietan. Hori ez da horrela.

Goierrin galdeketa antolatzen ari dira. Nola ari zara ikusten?

Ez dut gertutik jarraitzen. Garbi dut edozein urrats egiteko unean oso garrantzitsua izango litzatekeela abertzaletasunaren inguruan sentsibilitate diferenteen babesa edukitzea. Ez dut eskatzen alderdi politikoen OK-a, baina bai aurretik egotea elkarlan bat eta sentsibilitate diferenteen arteko oreka bat. Espero dut hortik jotzea. Benetan kontu hauek aurrera egin dezaten, ezinbestekoa da, Katalunian bezala, gizarte ikuspegitik bateratasun bat, gutxienez oinarrizko adostasun bat lortzea.

Gure Esku Dago-ren ekitaldietan parte hartzen jarraituko duzu? Tentsioa sor liteke gobernuan?

Badaukat ikuspegi instituzionala, eta alde horretatik instituzionalki jokatuko dut. Gero badaukat nire ikuspegi partikularra eta pribatua. Bateragarriak dira. Gauzak ongi azalduz gero, ez dakit zergatik norberak ez duen eduki behar bere esparru propioa zenbait ekimenekin adostasuna adierazteko. Ez nuke neure burua politikoki zikiratuko. Markel Olanok mantenduko du koherentzia bere ideiekin. Ardura instituzional batean hori zaindu beharra dago, baina ez alde batera utzita norberak dauzkan ideologia eta printzipioak.

EH Bildurekin zer erlazio duzu? Harreman pertsonalak erosoak ez direla ere entzun izan dizut...

Ikuspegi pertsonaletik abertzaleen artean harremanak diplomazia hutsezkoak badira, ez goaz ondo. Diplomazia da nagusi. «Kaixo» eta «agur». Konfiantza izpirik gabe. Ikuspegi politikotik, ez zaio errespeturik gure proiektu politikoari. Horrek ondorio latzak ditu, batik bat elkarrekin bide bat urratzeko.

Udal Legea adostu duzue bi taldeek. Gipuzkoa salbuespena da?

Salbuespen garrantzitsua. Arrazoi bat du: abertzaletasunaren inguruko lehia. Gure interpretazioa da ez direla zilegi ezker abertzaleak guri irabazteko hartu dituen tresnak. Zubi asko puskatu dituzte. Berreraikitzeak denbora asko eskatuko digu.

Gatazka luzea dator?

Legealdi honetan alternatiba handirik ez dut ikusten etena gainditzeko. Besteak beste, ez dudalako ezker abertzalean jarrera aldaketarik ikusten. Nire asmoa ez da atzera begira egotea. Beste asmo batzuk ditut, eta aurrera egingo dut. Egoera bere horretan dago, tamalez.

EAJko inork proposatu dizu zaborrak Zabalgarbira eramatea?

Proposamen hori ez dago mahai gainean. Gaia ez dago alderdien mailan; arlo instituzionalean dago. Alde instituzionaletik ez daukagu proposamenik. Gainera, hipokrisia handia litzateke guk ez edukitzea gaitasunik. Ingurumen eta ekonomia kostuak lituzke.

Erraustegi alboko herriek konpentsazioa eduki behar dute?

Joko horretan sartuko bagina, onartuko genuke erraustegiak ondorio txarrak dituela. Ez da egia. Hori esaten dutenek gero frogatzeko orduan arazo izugarriak dituzte. Askotan onartzen ditugu lantegi batzuk ingurumen ondorioak sortzen dituztenak, eta ez dugu arazorik. Errauste plantarekin iruzur egiten zaio gizarteari.

Lasarte-Orian, EAJk aipatu du herrian argindarra doan izatea...

Azpiegiturak ondoan edukitzeak tentsioak sortzen ditu. Arduradun bakoitzak ikusi beharko du nola kudeatzen dituen kontraesan eta tentsio horiek. Nik ez dut konpentsazio beharrik ikusten, eragin txarrik ez dudalako ikusten.

Enpresariak gusturago daude orain aurreko taldearekin baino?

Nahi nuke enpresak egotea gusturago. Gure helburua da Gipuzkoako enpresa egitura eta industriak indartzea. Kanpainan Bildukoekin eduki genuen debate nagusia hori izan zen —baita Podemosekin ere—. Ongizate egoerak oinarri ekonomiko sendo bat behar du. Askotan, ikuspegi ekonomikoa alde batera uzten da, eta horrek ondorioak ditu, erronkak ez direlako erakundeen babesarekin egiten. Nahi nuke enpresek —langileek eta enpresariek— pertzepzioa edukitzea erakundeak babesa eman diela.

Enpresen ihesik gertatu da?

Arrisku handia egon da ziurrenik. Beste gauza bat da erabaki horiek denbora behar dutela, ez direla bat-batean hartzen. Prozesu horiek indartzeko arriskua zegoen. Hartu ditugu erabakiak hori eteteko.

Rafa Nadalek egoitza fiskala Donostian izatea seinale ona da?

Esan nahi du erkidegoko fiskalitateak onura batzuk dauzkala. Onura horiek mesede egiten diote aktibitate ekonomikoari. Egon daitezke kasu jakin batzuk onura horiek erabiltzen dituztenak beste erabilera batzuetarako. Horiek kontrolatu egin behar dira. Erabilera kaskarrak ez du esan nahi sistema osoa irauli behar denik. Sistema hori iraultzea oso erraza da. Kontua da alternatibarik badagoen eta zer emaitza dauzkan.

Bidegi auzian deklaratu duzu?

Ez. Ez digute hots egin. Urrats oso garrantzitsua egin da: teknikariek txosten bat egin dute. Bigarren kereilari oinarri eman zion txostenak datuak apropos manipulatu zituzten. Lege aldetik larria da; politikoki, izugarri larria.

Bigarren buelta etor daiteke?

Lehen kereilari buruzko txostena bidean da. Epaileen esku utziko dugu. Ikusiko dugu. Gure tesiak nagusitzen badira, uste dut bigarren buelta bat etorriko dela. Galdera da zein ondorio politiko dituen nahita datuak manipulatzeak.

Bigarren bueltak ere ez luke lagunduko zubiak berregiteko...

Ikusiko dugu nola kudeatzen dugun. Gakoa da epaileek zer erabakitzen duten. Orain ez da garaia kontsiderazio horiek egiteko.

Berdintasun araua onartu zen iaz, aho batez. Diru konpromiso batzuk zituen. Beteko dituzue?

Gure irakurketa egingo dugu. Zergatik gara gizarte aurreratua alde sozialetan edo ekonomikoetan, eta gizon eta emakumeen arteko kontuetan ez ditugu helburu bezala hartzen herrialde aurreratuenak? Ez bakarrik sentsibilitatea, baizik eta egituraketa soziala, berdintasuna errazten duena. Helburu horiek ipinita, urratsak zentzu horretan joango dira.

Diru konpromisoa beteko da?

Ez dut aurreikusten diru aldaketa handirik. Erabileraren inguruan gure irakurketa egingo dugu.

Alardearen gaia konpontzeko, zer asmo dauka diputazioak?

Irunen eta Hondarribian gizarte liskar garrantzitsu bat dago. Konpontzeko eragile aktibo izan nahi luke aldundiak. Oso ikuspegi diferenteak daude, muturrean daude. Nahi genuke esfortzu bat egin ikuspegiak bateratzen joateko eta konponbidea lortzeko guztien artean. Sentsibilitate eta ikuspegi guztiak errespetatuz, baina ahalegin bat eginez liskarrak gainditzeko. Gizarte osoak nahi du hori.

Hizkuntza politikan aldaketak egin dituzue: zuzendaritzaren izena aldatu, eta euskalgintzan bide luzea duen pertsona bat izendatu duzue, Mikel Irizar. Zure apustu pertsonala ere bada?

Hala da. Nirea ere bada. Politikan sartzen garenean, norberak du bere motorra: nireak hizkuntzaren normalizazioa eta euskal kultura dira. Ez dut neure burua abertzaletzat jotzen ez badaukat agenda finko bat euskararen normalizazioan. Ez nintzateke neure buruarekin koherente izango, eta ez nioke ardurari eutsiko. Bidegurutzean gaude. Normalizazioaren estrategiak bere mugak azaldu ditu, eta gainditu beharrak dauzkagu. Kontsentsu zabalak behar ditugu, eta normalizazioa liskar politikotik atera. Anbizioz jokatzeko erabakia hartu behar dugu. Badaukat sentsazioa apustu berriak egiterakoan laborategi puntu bat eduki dezakeela Gipuzkoak. Esperantza handia dut bide egokia hartuko dugula: euskara behar duen tokian izango duen gizarte baterantz, eta ez Irlandara.

Abadia sarietan EAJri begiratu zenion, bidegurutzearena «barneratzeko» eskatuz. Azal ezazu.

Liskar politikoa aipatzen denean, norberak mahai gainean jarri behar du bere konpromisoa euskara horretarako ez erabiltzeko. Kontua ez da besteei eskatzea: zuk ere konpromisoa azaldu behar duzu. Horrekin batera, anbizioz jokatzeko determinazioa etxe barruan ere landu behar da. EAJn euskarari buruz ikuspegi aurreratuagoa edo konpromiso berezia duen kolektiboak —ni hor jartzen naiz— ahalegin bat egin behar du alderdi osoa inplikatzeko. Besteek ere egin behar dute esfortzua, baina guk ere bai.

Euskalgintzarekiko lotura aipatu duzu. Bizkar emanda egon dira?

Ez. Konfiantza behar adinakoa ez da egon. Arriskua egon da agenda paraleloak egoteko, eta bateratu egin behar ditugu. Esfortzua egin behar dugu bidea adosteko eta bidea elkarrekin lantzeko.

Euskalgintzak zer rol?

Batetik, ezagutza dago. Guztioi falta zaigu argitzea zein den bidea. Gerta daitezkeen liskar politikoak gainditzeko behar dugu gune autonomo bat Euskal Herrian, euskararen normalizazioari lehentasuna emango dion gune bat. Akuilu lana egin behar du, pizgarri lana, presioa zentzu onean. Esfortzuak egin behar dituzunean, hitz politak ez dira nahikoa; urratsak exijitu behar dira. Hor akuilu lana oso ondo etorriko zaigu guztioi.

Nolako egitura autonomoa?

Ez dut ikusten horrenbeste konfigurazio formal bat. Pixkanaka ari da osatzen jende multzo bat. Bakoitzak dauka bere kokaleku profesional edo politikoa, eta espazio horretan lehentasun nagusia ematen zaio euskararen normalizazio prozesuari. Geroz eta jende gehiago ikusten dut espazio horretan. Eta jende hori ez da inorekin ezkontzen. Hori oso ona da.