Aldundiak «Gipuzkoako lorategi eta parkeak. historia, trazadura eta estiloa» argitaratu du, lurraldeko ondare botanikoari egindako kantua

Denis Itxaso, Kultura diputatua «liburu hau Gipuzkoako ondare botanikoari egindako kantu bat da. Lorategi bat zuhaitz eta landare multzo bat baino askoz gehiago da. Lorategi bat espazio bat da, non zibilizazioa eta natura elkarrekin bizi diren, ordena jakin bati eta irizpide jakin bati jarraituz; hau da, lorategia sortu duenaren kulturak eta lorategia hartuko duen lekuaren eta gizartearen historiak baldintzatutako ordenari eta irizpideari jarraituz. Horrela, bada, lehen mailako kultur ondareaz hitz egiten ari gara; lorategiei esker, ingurune hiritarretan paisaia naturalak aurkitzen ditugu, kontenplatu eta paseatzen dituztenen gozamenerako sortutako altxorrak».

2009an, Gipuzkoako lorategien inguruko inbentarioa egitea proposatu zuen Foru Aldundiko Kultura Departamentuak.  Javier Larrañaga liburuaren egileak eta Alberto Fernández D’Arlasek lan handia hasi zuten, eta 2011ko apirilean amaitu zuten, "Gipuzkoako lorategi garrantzitsuen inbentarioa" izenburupean. Bertan, eskualdeka, 65 lorategiren azterketa jaso zuten.  Aurrerago, eta UNEDek lorategi eta parke historikoei buruz antolatutako uda ikastaro batera joan ondoren, egilea konturatu zen Euskal Herrian ia ez zegoela bertako lorategiei buruzko argitalpenik. Javier Larrañagak ondorioztatu zuen premiazkoa zela publiko zabalari lorategiak hobeto ezagutzea, haiekiko kontzientziazio eta errespetu maila handitzea, eta dibulgazio liburu baten bidez hori egiteko modurik onena zela.  Espiritu honekin ekin zion liburu hau idaztearen abenturari, probintzia mailan lorategien azterketa hartzen duen bakarra.

Bertan, 39 lorategi eta parke aurreikusten dira, guztiak titulartasun publikokoak, Txillida Leku, Zuloaga etxea eta Lazarraga jauregia izan ezik.  Liburu honetako lorategiak tipologiaren arabera aurkezten dira, apartatu desberdinetan taldekatuta. Lorategi bakoitzaren kokapena, aurrekari historikoak, deskribapena, flora apaingarria, interesa eta babes maila ekartzen dira. Testua ilustrazio ezberdinekin batera doa, 73 argazki zuri-beltzean edo sepian, 233 koloretan, gehienak liburuaren egileak 34 plano, 8 akuarela eta 4 litografia-grabaturengatik hartuak.

Gipuzkoako historian zehar bere lorategietan barrena egindako ibilaldi hau, bere jauregi eta leinu etxeak edertzen zituzten aristokraziaren erabilera eta gozamen esklusiborako sortutakoetatik hasten da. Hortik, zumardi eta bulebarretara igarotzen da. Hiriak zabaldu eta espazioak antolatzen lagundu zuten. Gainera, horrela, bulebar eta zumardi horiek jendearen topaleku bilakatu ziren, jendearen gozamenerako

Gipuzkoako lorategi eta parkeen bilduma honetan denok ezagutzen ditugun lekuak aurkituko ditugu: Alderdi Eder eta Ducasse paisajistak lan egin zuen beste bitxi batzuk, hala nola Miramar, Aiate edo Kristina Enea jauregiak. Baina baita hain ezagunak ez diren lekuak ere, interesgarriak hala ere, hala nola San Martin eta Larrazaga Oñatin; edo Rekalde eta Untzeta Bergaran.

Gipuzkoako lorategietan barrena eramaten gaituen bidaia bat da,  gure historiaren eta ondarearen parte diren espazio natural hauek ezagutzeko eta horiez gozatzeko aukera paregabea.