Auschwitzetik Haratago: kultura programa hedatua KMK-ko erakusketaren inguruan

Eztabaida horiei esker, XX. mendeko Europako historian zehar ibili diren beste indarkeria-mota batzuk aztertu ahal izango dira: totalitarismoak, gerrak, kolonialismoa, terrorismoa, jazarpena eta sexu-indarkeria, etab.

"Seeing Auschwitz" erakusketa, Auschwitzek Holokaustoan duen paperari buruzkoa, gizateriaren kontzientzia gehien nabarmendu duen gertakarietako bat. Kultura departamentuak erakusketari buruzko topaketen eta eztabaida garaikideen programa batean lan egin du.

Kultura departamentuak, Harkaitz Millan diputatuak, adierazi duenez, “izuaren haziari, totalitarismoari eta horien forma ugariei buruzko herritarren hausnarketa sustatu nahi dugu, haien aurka txertatzeko metodo gisa”. Zikloak, gaur egungo ikuspegitik, gai nagusiak landuko ditu: sozialak, politikoak, moralak eta berez kulturalak.

Erakusketak iraungo duen hilabeteetan hainbat motatako jarduerak proposatuko dira: hitzaldiak, eztabaidak, proiekzioak, etab. eta Europako masa-indarkeria hainbat ikuspegitatik aztertuko da, eta "Seeing Auschwitz" erakusketa izango da ardatz artikulatzailea. Lagerraren esperientziatik abiatuko da, bai testigantzari dagokionez, bai haren irudikapen kulturalari dagokionez, eta gogoeta eginen da iragan hori biziberritzeko gaur egungo beharraz. Horretarako, errepresio frankistako makinen eta nazismoaren arteko harremana aztertuko da, ikusmenari genero-ikuspegia eta sexu-indarkeriari buruzko azterketa gehituz. Espainiako indarkeria koloniala eta haren ondorioak Espainian oroimen historikoa berreskuratzeko mugimenduarekin eta Saharan gaur egun gatazkatsua izatearekin lotuko dira. Europako errefuxiatuen auzia aztertuko da, baita nekropolitika ere, masa-indarkeriaren egungo modu gisa. Europako errefuxiatuen auzia aztertuko da, baita nekropolitika ere, masa-indarkeriaren egungo modu gisa. Horrela, masa-indarkeriaren ezagutzan sakontzen saiatuko da, etengabeko elkarrizketaren bidez, esperientzien arteko zubiak eraikiz eta elkarrizketarako eta arretaz entzuteko espazioak sortuz.

Gaur aurkeztu da kultur programa hedatu bat aurkeztuko da, zeinek, Holokaustoa erdigunean, historia garaikidean bizi izan diren masen aurkako beste indarkeria mota batzuk ere jorratuko baititu. Programaren izenburua da: Auschwitzetik haratago; Edurne Portelak zuzendutako mahai-inguru eta konferentzia ziklo bat izango du. Zinema ziklo horretan Elias Querejeta Zine Eskolak, Euskadiko Filmategiak eta Begoña del Teso kazetariak parte hartu dute. Koldo Mitxelena Kulturneko Liburutegiaren hainbat proposamen ere jaso dira: zikloan proposatu diren gaiekin zerikusia duten gida eta funts erakusketak.

Ostegun honetan, otsailaren 18an hasiko da, eta erakusketarekin batera joango da ekainaren 29raino. Hogei bat gonbidatuk hartu dute parte, bost hilabetean indarkeriaren logikari eta iraganaren egungo ikuspegitik aztertzeari buruzko ikuspegi desberdinak proposatuko dituztenak.

 

Kultura Programa

 

Saio guztiak KMKn izango dira. hitzaldiak 19:00etan eta zine saioak 18:00etan. Sarrera doan, aforoa bete arte. bertara joateko beharrezkoa da izena ematea:

tl. 943 11 28 93 (08:30etik 14:30era) programazioa@gipuzkoa.eus

 

OTSAILAK 18

Julian Casanova: Una violencia indómita

 

XX. mendean, Europako indarkeria ez zen kontinentea suntsitu zuten bi gerra handietara mugatu. Indarkeria koloniala, garbiketa etnikoa, genozidioa, gerra eta sexu indarkeria hainbat historia eta lurraldetan elkartzen dira Julián Casanovak arrazaren eta nazioaren ideologiaren bitartez aztertzen du historia, baita gerrek eta iraultzek sortutako krisi uneen eta utopia totalizatzaileen proiektuen bitartez ere. Indarkeria hezigabeko mende bat, ageriko orbain eta ezkutuko sarraskiak eta suntsipenak dituena. Oraina egindako iragana, gogoratzen, ahazten, aurrez aurre jartzen eta erreprimitzen dena.

 

OTSAILAK 23

Zinema: El padre (The Cut, Fatih Akin,  2014, 138 minutu)

 

Fatih Akin zuzendari alemaniarra da, Hanburgon jaioa. Gurasoak Turkiako emigranteak zituen. Hainbat lanen egilea da, hala nola Contra la Pared, Al otro lado edo Soul Kitchen. Forma epikoekin, baina baita intimista eta melodramatikoekin ere filmatzen du Nazareren historia. Nazare gizon lasai eta zoriontsu bat da eta harrapatuta dago, Historia Modernoko lehen genozidiotzat hartzen den armeniar herriaren genozidioan. Kausatzaileak, hau da Turkiak, oraindik ez du onartu genozidio hori. Armeniatik Kubara eta Dakotara daraman road movie bat ere bada, XX. mendean zehar doana.

 

MARTXOAK 2

El compromiso editorial frente a la desmemoria: Alfonso Castán (Contraseña), Joan Tarrida (Galaxia Gutenberg) Marta Martínez (ContraEscritura).

 

Shoah eta Espainiako gerra zibilaren eta diktadura frankistaren iragana bukaezina da, biziraun zutenen testigantzetan eta memorietan esperientziari eta giza izaerari buruz azaltzen jarraitzen digutelako, baita asaldura aldi horien etengabeko ikerketa historiko eta filosofikoagatik ere. Hiru argitaletxe independente horiek bi indarkeriei buruzko funtsezko lanak dituzte katalogoan, eta horien argitalpena lan etiko, politiko eta pedagogikoa da  orainaldian kokatzeko.

 

MARTXOAK 9

Zinema: El triunfo de la voluntad (Triumph des Willens, Leni Riefensthal, 1935, 114m)

 

Alderdi nazionalsozialistak 1934an Nurembergen egin zuen biltzarrean filmatutako dokumentua bakarrik izan zitekeen, 70.000 afiliatu eta jarraitzaile baino gehiago joan baitziren bertara, baina Riefensthal aktoreak, oso interesgarria izan zen La luz azul zuzendu zuen aktoreak, sorgintzat hartutako gazte bati buruzko ipuin tragikoa, propaganda zinemaren adibide bikainaz gain, mundu erdian saritutako abangoardiako obra bat ere bihurtu zuen. Obra hori Chaplin, George Lucas, Peter Jackson, edo Ridley Scottek ikertu zuten. Lenik aireko hartualdiak erabili zituen, perspektiba distortsionatu zituen eta kamera lehen gutxi batzuk bezala mugitu zuen. Filmak, beste askok bezala etorkizuneko ikara iragartzen zuen.

 

MARTXOAREN 16A

Noelia Adánez: Violencia de masas, violencia sexual: la mujer como víctima en guerras y conflictos civiles.

 

Indarkeria garaietan, emakumearen gorputza borroka eremu bihurtzen da etsaiaren aurkako gorrotoa eta zigorra erabakitzeko. Orduan, gizarte patriarkaletan, emakumearen aurkako eguneroko indarkeria eta indarkeria baimendua paroxismora iristen da, bortxaketa sistematikoen, konfinamenduen eta muturreko iseken bidez. XX. mende osoan zehar kontinentea zeharkatzen duen korrontea da indarkeria hori: Espainiako gerra zibileko, nazien kontzentrazio esparruetako eta sobietar tropek arrastatutako lurretako emakumeen testigantzak geratzen dira; eta, gure  memorian, oraindik ere geratzen da Bosniako emakumeen bortxaketa masiboak izan ziren azken zoritxarreko adierazpen hori.

 

MARTXOAK 23

Zinema: El hijo de Saúl (Saul fia, Lászlo Nemes, 2015, 107 minutu)

 

Oscarraren irabazlea eta Cannesen irabazlea, filma pantailetara iritsi zen kontzentrazio-esparruetako izugarrikeria filmatzeko moduak agortuta zeudela uste genuenean. Saúlen erretratua: Auschwitzen errausketa labeak garbitzeaz arduratzen zen hungariar juduak gizaki izaten jarraitu nahi zuen eta otoitz egiten hildako haur baten heriotza zela eta. Harrituta eta txundituta utzi zuen Claude Lanzmann beti zakarra, Soahen egilea.

 

APIRILAK 13

Zinema: Guerreros / Daniel Calparsoro (2002) Guerreros (Daniel Calparsoro, 2002)

 

Hasta el cielo filmarekin zinematan arrakasta izaten ari den sortzailearen hitzetan: «Guerreros filmak soldadu batzuek herri bateko argi elektrikoa berreskuratzeko duten misioa kontatzen du, nola iluntasun berean galtzen diren piztiak bihurtuz. Hala ere, hau ez da gerra tradizionaleko film bat. Bidaia baten historia da, gerra film bat balitz bezala hasten den bidaia batena, eta izu filma izaten amaitzen dena». Kosovon gaude, 2000 urteko Kosovon. Misio humanitario batean, ustez….

 

APIRILAK 27

Esther Bendahan: La identidad sefardita en España en relación al Holocausto

 

Esther Bendahanek, "Si te olvitara Sefarad" izeneko azken liburuan, Espainiako identitate sefarditari buruz hausnartzen du, literatura osoa ezaugarritzen duen ikuspegi bikoitzetik: batetik, bizi esperientzia, memoria eta familia oroitzapena, eta, bestetik, judaismo sefarditaren ezagutza sakonak ematen duen erudizioa eta hausnarketa. Hitzaldi hau sefardi identitateari buruzko hausnarketa izango da, Shoah-ri dagokionez eta Espainiako testuinguruan, indarkeria antisemiten istorio propioekin.

 

MAIATZAK 4

Laura Casielles eta Paco Etxebarria: La violencia de masas en la explotación colonial y sus consecuencias presentes

 

Europako potentzien ustiapen kolonialak, XX. mendean zehar, kontinentean errepikatu zen indarkeria sortu zuen, bere ezaugarriekin. Horren barruan sartzen da, halaber, Espainiako jarduera koloniala Afrikan, historia manipulatua eta isildua, ez bakarrik erregimen frankistan, baita demokraziarako trantsizioan ere. Laura Casiellesek eta Paco Etxebarríak masa-indarkeria aztertzen dute, teoria politiko eta kulturalaren eta auzitegi antropologiaren ikuspegitik, Mendebaldeko Saharako deskolonizazioaren testuinguruan arreta berezia jarriz.

 

MAIATZAK 11:

Zinema: My neighbor, My killer / Anne Aghion My neighbor, my killer (Anne Aghion, 2009, 80 minutu).

Anne Aghion franko-amerikar dokumentalistak sariak eta goraipamenak bereganatzen ditu (Emmy bat, UNESCOren Fellini, Guggenheim Fundazioaren beka bat), eta hamar urte behar izan zituen lan hori osatzeko, Ruandako genozidio garaikidean oinarritzen den lana, hain zuzen ere. Eta oinarritzen du milioi bat gizaki baino gehiagoren torturaren, erailketaren eta bortxaketaren ondoren. Eta oinarritze herrialdean gorte gakakoa, hau da, antzinako justizia sistema komunitarioa, berrezartzen denean herrian, non herria baita, herrixketan bilduta, akusatuak, lekukoak, eta biktimak entzuten dituena (egia esan, bizilagunak) eta epaia ematen duena bizitzen jarraitu ahal izateko… elkarrekin?

acusados, a los testigos, a las víctimas (en realidad todos vecinos) y dicta sentencia para poder seguir viviendo… ¿juntos?

 

MAIATZAK 18

Mauthausen: historia y testimonio Etxahun Galparsoro y Rosa Torán

 

Historia eta memoria oso tresna desberdinak dira, baina osagarriak, nazismoaren kontzentrazio-eremuen muturreko esperientzia ulertzeko. Rosa Toránen eta Etxahun Galparsororen arteko elkarrizketa honetan, Mauthausen eremura hurbiltzen gara ikuspegi bikoitz batetik: historikoa eta bizipenezkoa. Kontzentrazio-eremuko bizirik dauden memoriarekiko konpromisoa historiaren ezagutza sakon eta sakonarekin konbinatzen da.

 

MAIATZAK 25

Necropolítica o las nuevas formas de violencia de masas Nuria Alabao

 

XXI. mendeak masa-indarkeria mota berriak dakartza berekin, XX. mendeko indarkerietatik oinordetzan hartutakoak eta egungo boterearen beharren arabera eraldatuak. Nekropolitika horietako bat da: botere politiko eta soziala erabiltzea, nork merezi duen bizitzea eta nork ez erabakitzeko, zer bizitza bizi daitezkeen eta zer bizitza diren ezabatzea erabakitzeko. Nekropolitikak ez du espetxeratzerik edo genozidiorik behar, arduradunak ez dira hain agerikoak, biktimak gizarte neoliberalek ez-emankorrak, baliogabeak, behin erabiltzeko modukoak edo ustiapen neoliberalaren ondorioz lurraldeak eta gorputzak harrapatzen dituztenak dira.

desechables o a quienes la explotación neoliberal arrebata territorios y cuerpos. Europako migraziopolitikak, feminizidio masiboa, garai bateko koloniekin eta hegoalde globalarekin Europak duen harremana eta egungo pandemian ahulenak eta zaurgarrienak abandonatzea ere nekropolitikaren adibide dira, masa garaikideen indarkeria gisa.

 

EKAINAK 15

Periodistas testigos: corresponsales y fotoperiodistas en situación de guerra y conflicto. Patricia Simón, Jon Sistiaga.

 

Gerra eta gatazka egoeran komunikabideak egotea funtsezkoa da gertaerak erregistratzeko, eta beti piztu ditu eztabaida etiko handiak lanbidean: nola izan indarkeriaren lekuko, ankerkeria, giza eskubideen urraketa sistematikoa, nola jakinarazi, non kokatzen diren lanbidearen eskakizunak eta non etikarenak. Jon Sistiagak eta Patricia Simónek, belaunaldi desberdineko bi kazetarik, gai horiei buruz hitz egin dute gerrako eta gatazka berriko eremuetan izandako esperientzietatik, Balkanetako gerratik hasi eta Lesbos eta Moirako errefuxiatu krisira artekoak.

 

EKAINAK 29

Holocausto por balas: colaboracionistas y testigos 

 

2021eko ekainean, laurogei urte bete dira "Holokausto por balas" izeneko jarduera kriminala hasi zenetik: alemaniarren armadak ekialderantz egin zuen erailketa masiboa. Ekintza horiek deuseztatze-eremuak sistematizatu aurrekoak dira, baina haien logika iragartzen dute. Gizarte zibilak genozidioan duen zeregina aztertuko da, eta holokaustoaren prozesu mailakatua eta planifikatua aztertuko da, eta nola konplizitatea eta lankidetza paroxismora iritsi ziren, deustatze-eremuetan Sonderkommandoa sortuz.

a su paroxismo con la creación de los Sonderkommando en los campos de exterminio.

 

 

KOLDO MITXELENA KULTURUNEAK liburu eta ikus-entzunezko material aukera biltzen dituen hainbat interesgune prestatu ditu lehen solairuan «Más alla de Auschwitz» zikloan lantzen diren gaietan sakontzea nahi dutenentzat.   Aukera hori aldizka berrituko da, hitzaldien edukiei, eztabadei eta zinema zikloari laguntzeko. Material hori guztia eta horrekin lotutako beste argitalpen eta berri batzuk gure webgunean eta sare sozialetan kontsulta daitezke.