Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Aranzadik "Emakume arkeologoak Gipuzkoan" erakusketa aurkeztu dute

• Lourdes Herrasti: "Gipuzkoako aurkikuntza arkeologiko handietako asko emakume arkeologoek atera dituzte lurpetik, eta emakume horietako gehienak Aranzadi Zientzia Elkartean hasi ziren lanean".

• Jose Antonio Santano: "Irungo protagonismo arkeologikoa oso lotuta egon da emakume arkeologoen paperarekin, eta Oiasso museoak, sortu zenetik, Irungo iragan erromatarra lurpetik atera duten emakumeen ikuspegia izan du".

• Aizpea Goenaga:  "Arkeologiaren historia jaso eta berreraikitzeko beharrezkoa den lehen urratsa da hau, emakume horien guztien ahaleginari esker gure lurraldeko aurkikuntza handiak eta aberastasunak ezagutzeko aukera izan baitugu. Espero dezagun erakusketa honetatik aurrera emakume arkeologoen lana ikertzen eta aitortzen jarraitzea".

Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura Departamentuak, Aranzadi Zientzia Elkartearekin lankidetzan, "Emakume arkeologoak Gipuzkoan" erakusketa aurkeztu du. Erakusketa Irungo Oiasso Museoan dago, eta bihar, asteartea, urriak 10, arratsaldeko 19:00etan inauguratuko da. Zabalik egongo da 2024ko martxoaren 31ra arte. Erakusketari laguntzeko, askotarikoa eta ibiltaria izango den jardueren programa bat aurreikusi da.

Erakusketa aurkezteko gaur goizean egin den prentsaurrekoan izan dira Goizane Álvarez Kultura diputatua, José Antonio Santano Irungo alkatea, Lourdes Herrasti Aranzadi Zientzia Elkarteko lehendakariordea eta Aizpea Goenaga Oiasso Museoko koordinatzaile eta erakusketaren komisarioa.

Erakusketak lurraldeko ikerketa arkeologikoetan emakumeek duten garrantzia azpimarratzen du, eta azalpen-paneletan kontatzen du nola gauzatu den arkeologiaren sektore estrategikoetan sartzeko, erabat integratzeko eta lider izateko prozesua. Gainera, emakumeek aurkitutako objektu arkeologiko ugari daude, aukera «bakar eta aparteko» honetan ikus daitezkeenak. 

Ibilbidea 1903an hasten da, Alfontso XIII.a erregeak Aizpitarteko (Errenteria) haitzuloetako indusketetara egin zuen bisitaren harira. Argazki batean, lantaldean hainbat emakume ageri dira. Pixkakana, emakumeen presentzia garrantzia hartzen hasten da ikerketetan, María Luisa Aranzadik eta Pilar Sansineneak erakusten duten bezala, eta joan den mendeko 60ko hamarkadatik aurrera, izen handiko bi emakume arkeologok, ia ezezagunak beren herrialdean eta biak donostiarrak, berresten duten bezala: Ana María Muñoz, Historiaurreko lehen katedraduna, eta Lola Echaide, Soriako Torralba eta Ambrona aztarnategietan F. Clark Howellek eta Leslie Freemanek zuzendutako kanpainetako landa-arduraduna.

80ko hamarkadatik aurrera, emakumeak gero eta espazio garrantzitsuagoak konkistatzen joan ziren, baita ikerketan garrantzi handia erakutsi duten sektoreen buru izaten ere. Gaur egun, emakume arkeologoen belaunaldi berriek etorkizun oparoa eta gero eta espezializatuagoa irudikatzen laguntzen dute.

Goizane Álvarez Kulturako diputatuak azaldu duenez, Gipuzkoako emakume arkeologoak izan ziren Espainian arkeologia profesionala garatzen lagundu zutenak, besteak beste. Hala ere, emakume arkeologo horien lana ez da oso ezaguna, nahiz eta balio handikoa izan.

Era berean, esan du, historikoki emakumeek zientziaren munduari egindako ekarpenak garrantzi handikoak izan diren arren; tamalez, lan hori ez dela beti behar bezala aitortu. Beraz, emakume matematikari, biologo eta baita arkeologo handiak "ikusezin" bihurtu dira. "Erakusketa hau aukera paregabea da emakume horiek gure ondarearen ikerketan eta kontserbazioan izan duten funtsezko zereginari balioa emateko; baina, era berean, justizia-ekintza bat ere bada".

Era berean, gizonek eta emakumeek egindako arkeologiaren artean aldeak daudela uste du. Bada genero-ikuspegi bat ikerketa arkeologikoak gizonen ikuspegitik bideratu dituena, "osatugabeak" direla frogatu diren iraganeko ikuspegiak gailenduz. "Egia esan, orain badakigu emakumeek Historiaurrean ehizatzen zutela, kobazuloak irudikapen bikainekin apaintzen zituztela, dinastien buru zirela, buruzagitzak zituztela...". Gainera, emakumeak ikertzaile gisa sartzeak ikerketak bideratzeko beste modu bat dakar, orain arte ezezagunak ziren lan eremuak azaleratuz eta, “nola ez, emakumeei eta gizonei buruzko estereotipoak desmuntatuz, eta, horrela, iraganeko ideiekin amaituz”.

Bestalde, Irungo alkate Jose Antonio Santanok azpimarratu du ohorea dela Irunentzat horrelako erakusketa bat hartzea, eta ez dela kasualitatea Oiasso museoa izatea erakusketa honetarako leku ezin hobea. "Irungo protagonismo arkeologikoa oso lotuta egon da emakume arkeologoen paperarekin, eta museo honek, sortu zenetik, Irungo iragan erromatarra lurpetik atera duten emakumeen ikuspegia izan du". Emakume arkeologoen lana erabakigarria izan da hirian, eta bidezkoa iruditzen zait horrelako erakusketa bat hartzeko aukera izatea; Oiasso eta Irun agertoki ezin hobeak iruditzen zaizkit agerikotasun hori aldarrikatzeko". 

Lourdes Herrasti arkeologo eta Aranzadiko lehendakariordeak azaldu duenez, "Aranzadi funtsezkoa izan da Gipuzkoako arkeologia ulertzeko".  Aranzadiko Antropologia Saileko zuzendariak azaldu zuenez, "pertsona askok arkeologian lehen urratsak eman dituzte gure emakume arkeologoen talentu zientifikoaren eragile izan den Zientzia Elkarte honen bitartez".

Herrastik gogora ekarri du Aranzadik ingurune akademiko eta unibertsitarioan ere funtsezko pieza gisa bete duen papera. "Urte askotan, 80ko hamarkadan Euskal Herriko Unibertsitatea sortu zen arte, Aranzadik hutsune akademiko bat bete zuen, eta iragana lurpetik ateratzeko grina bera partekatzen zuten gizon eta emakume arkeologo gazteak biltzea lortu zuen.

80ko hamarkadatik aurrera, gure unibertsitateetako ikasleek Zientzia Elkartean ikusi zuten beren bokazio zientifikoa, Arkeologia, bideratzeko lekurik egokiena".

Azkenik, Oiasso Museoko koordinatzaile eta erakusketaren komisario Aizpea Goenagak azpimarratu nahi izan duenez, "erakusketa honen bidez, Gipuzkoako emakume arkeologoen lanari balioa eman nahi izan diogu, eta aurkitu eta ikertu dituzten altxor arkeologiko horietako batzuk argitara eman. Eta jendeak, erakusketaren bidez, arkeologiari buruz eta gure iraganaz erakusten digunari buruz ikasi ahal izatea, guri horretarako aukera eman digun bezainbeste".