San Telmo museoak "Kiputz. Amildegia historiaurrean» erakusketa aurkeztu du

Azken glaziazioan, Kantauriko erlaitzak zerikusi gutxi zuen gaur egun dugunarekin.  Hobeto ezagutzeko, balio handikoa izan da Mutrikuko Kiputz leizean aurkitutako animalien hezurren azterketa. Leizea, bere kokapen nahasgarria zela eta, tranpa bihurtu zen, eta animaliak erortzen ziren.

«Kiputz. Amildegia historiaurrean» erakusketa San Telmo Museoan egongo da ikusgai 2019ko azaroaren 16tik 2020ko otsailaren 9ra arte eta, ondoren, Altamirako Museoan. Bi museoek, Gordailuak eta Aranzadi Zientzia Elkarteak, antolatu dute. Pedro Castaños eta Xabier Murelaga izan dira komisarioak.

Erakusketa hau Gordailuaren, San Telmo Museoaren eta Altamirako Museo Nazionalaren eta Ikerketa Zentroaren arteko elkarlan estuaren ondorioa da.  Hasieran, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta San Telmok sinatutako hitzarmena praktikan jartzetik sortu zen proiektua. Hitzarmen horren bidez, azken horrek Gordailuko piezekin, proiektu bateratu eta koordinatuetan lan egiten du. Ondoren, erakusketako komisarioetako batek, Pedro Castañosek, proiektuan Altamirako Museo Nazionalak parte hartzeko aukera iradoki zuen, erakusgai jarriko den eskeleto osoetako batek (Bisonte esteparioari dagokiona, Bison priscus) Altamirako haitzuloko polikromoen sabaian marraztutako batekin bat datorrelako.

Pilar Fatás zuzendariak erronka onartu zuen, eta Bilbon egindako hainbat bileren bidez, San Telmoren, Altamiraren, Gordailuaren eta Aranzadiren artean landu dute ikusgai dugun erakusketa. Nabarmentzekoa da Gordailuak (Eusko Jaurlaritzaren baimenarekin) bisonte esteparioaren, elur-oreinaren eta oreinaren hiru hezurdura oso jarri dituela ikusgai, Mutrikuko udal-mugartean (kalbarioaren errepidearen inguruan) dagoen Kiputz IX.eko leize-tranparen indusketen ondorioz eskuratu zirenak. Horiek dira erakusketako pieza nagusiak.

Leize-tranpa horretan animaliak erori eta irteterik ez zutenez, bertan hiltzen ziren, eta, ondorioz, hezurdurak gizaki paleolitikoa bizi zen aztarnategietan baino askoz osatuago daude. Azken horietan, ehiza ekintzak eta ehizatutako animalien zatikatzeak, baita hezur muinen aprobetxamenduak ere, ondorio dute kontserbatutako hondarrak askoz ere zatikatuago egotea.

Erakusketak glaziar handieneko une batez ere hitz egiten digu (duela 18.000-22.000 urte gutxi gorabehera), non itsas mailaren jaitsierak, 135 metrokoa, estepa eremu bat sortu baitzuen gure egungo kostaldearen aurrean eta, batez ere, landetako kostaldearen aurrean. Gune horietan, elur-oreinen talde handiak mugituko ziren, eta ale batzuk (Iberiar penintsulako beste edozein aztarnategitan baino ugariago) Kiputz tranpan erori eta guregana iritsi dira egindako indusketa arkeologikoei esker.

Ordutik, planeta pixkanaka berotzen joan da, harik eta 1950etik aurrera planetaren berotze globala azkartu egin den arte, ziur aski giza faktoreen ondorioz. Horren ondorioz, elur-oreina eta antzeko espezieak desagertu egin dira guretik, pixkanaka mugitzen joan baitira Eskandinaviako herrialdeetako iparralderaino.

Giza irudia ere sartu dugu, aurkeztutako hezur hondakinekin batera doazen irudi parietalen bidez. Altamirako, Altxerriko eta Danbolinzuloko irudiak gizaki paleolitikoaren sentipen artistikoaren erakusle dira animalia horiek bere bizi-paisaian zuten presentziaren aurrean.

Azkenik, gaur egungo artea Jesus Mari Lazkanoren koadro bikainen bidez ere ikus daiteke. Koadro horiek glaziar maximo horren hotz sentsazioa ematen digute, Kiputz tranpan erori eta gaur egunera arte mantendu diren animaliak gordetzen zituen estepako klima horrena.