"Gure komunitatearen bizkarrezurra zarete. Guztion artean elkartegintzaren indarra bizirik mantendu behar dugu, lehentasunezkoa da"

Elkartegintzatik komunitatea eraikiz topaketan Gipuzkoa osoko elkarteetako 220 ordezkari baino gehiago bildu ditu gaur Foru Aldundiak Tabakaleran. Gipuzkoako lehen erreferentzia dokumentalaren milurtekoa ospatzeko programazio bereziari hasiera ematen dion ekitaldi honen helburua da komunitatea biziberritu eta lurraldeko elkarte-sarea sendotzeko estrategia parte-hartzaile bat diseinatzen hastea, gero eta gizarte konplexuago eta indibidualistago baten erronken aurrean prest egon ahal izateko. Eider Mendoza Gipuzkoako diputatu nagusiak ireki du jardunaldia, eta elkarteek lurraldean duten garrantzia azpimarratu du. Bere hitzetan: "Elkartegintzaren bizitasuna eta indarra mantentzea lehen mailako lehentasuna da, elkarteak adierazpen eta parte-hartze komunitariorako bidea direlako, guztiok osatzen dugun komunitatearen bizkarrezurra". Mendozak nabarmendu duenez, euren aniztasunean, elkarteek "herritarren parte-hartzea sustatzen dute erronka kolektiboen aurrean, eta balio komunitarioen funtsezko transmisoreak dira".

Jardunaldian arlo akademiko eta sozialeko adituek parte hartu dute, eta gaur egun asoziazionismoak bizi dituen aldaketa sakonak aztertu dituzte. Mendozak azaldu duenez, indibidualismoaren hedapena eta kontsumismo globala bezalako faktoreak, baita aldaketa demografikoak ere, Gipuzkoako elkartegintzaren oinarriak eraldatzen ari dira. "Elkarteen artean belaunaldien arteko errelebo faltaren aurrean kezka transmititzen diguten pertsonak ere badaude", onartu du. Hala ere, erronka horiek aukera gisa ikusteko deia egin du: "Asoziazionismoaren errealitatea aldatzen ari da, eta egoera berriek erantzun berriak aurkitzea eskatzen digute. Irtenbide horiek guztion arteko lankidetzatik identifikatu nahi ditugu, gure balio komunitarioak indartzeko".

Diputatu nagusiak azaldu duenez, Gipuzkoaren idatzizko aipamenik zaharrenetik mila urte betetzen diren honetan, lurraldeko erakundeak Ipuskoa. Izanetik izena 1025-2025 lelopean antolatzen ari diren programazioaren bitartez, hain zuzen ere, lurralde gisa ezaugarritzen gaituzten "balio komunitario sendoak indartzea" lortu nahi da. Komunitatearekin zerikusia duten hainbat gairen inguruan urtean zehar egingo diren topaketak, besteak beste, Gipuzkoan Komunitatea Indartzeko Estrategia garatzeko balioko dute. "Komunitateko bizitza, komunitatearen babesa sentitzea eta bertan parte hartzea, pertsonen ongizate integraleko faktore garrantzitsuenetako bat da", gogorarazi du.

Azkenik, Mendozak aitortza egin dio “familiei eta zaletasunei dedikatzeko denborari orduak kenduz, milaka pertsonak egiten duten lanari", "gizarte eta herri hobe baten alde" konpromisoa hartuz. "Elkarrekin lanean jarraitzen dugu Gipuzkoak komunitate arduratsu gisa aurrera egin dezan; bizitasun handia duena eta pertsona guztien ongizate integrala zainduko duena", gaineratu du.

Jardunaldian zehar, bertaratutakoek modu aktiboan parte hartu dute gogoeta eta eztabaidetan, Deustuko Unibertsitateak eta Mondragon Unibertsitateak aurkeztutako ikerketen laguntzarekin. Ikerketa horiek elkartegintzaren egungo egoerari buruzko diagnostikoa egin dute, baita Gipuzkoako garapen eta ongizaterako egin duten ekarpenaren gakoak azaldu ere.

Hazkunde iraunkorra

Martin Zuñigak, Deustuko Unibertsitateko irakasle eta ikertzaileak, aurkeztutako analisiak Gipuzkoako elkartegintzaren egoerari buruzko atariko ikuspegia eskaini du, indibidualismo gero eta handiagoa ezaugarri duen gizarte-testuinguruan, elkartegintzak izan dituen bilakaera eta joerak nabarmendu ditu. “Joera horiek asoziazionismoari kalte egingo lioketela pentsa litekeen arren, datuek erakusten dute 80ko hamarkadatik elkarte berrien kopuruak hazkunde iraunkorra izan duela, eta lurraldeko hainbat udalerritan hazkunde harmonikoa izan du”. Adibidez, 2020an 159 elkarte berri erregistratu ziren Gipuzkoan, 40 herritan banatuta, eta Donostia da buru, eta jarraian daude Irun, Hondarribia eta Eibar. Azken bost urteetan 1.128 elkarte berri sortu dira Gipuzkoan, eta 2.467k euren estatutuak eguneratu dituzte, hau da, 3.595 elkartek aktibo jarraitzen dute epe horretan. “Ziurrenik, kopuru erreala are handiagoa izango da, baina azken bost urteotako azterketan oinarritutako datu horrek hasierako erreferentzia gisa balio du”, azaldu du Zuñigak.

Hazkunde kuantitatibo hori gorabehera, Zuñigak elkarteen profilean aldaketa kualitatiboa adierazten du. Egungo joeraren arabera, sektorizazio eta profesionalizazio handiagoa dago, behar espezifikoei erantzuten dieten erakundeekin, aurreko hamarkadetako elkartekide kolektiboago eta erreibindikatiboago batekin alderatuta. Aldaketa horrek iradokitzen du parte-hartzeak, lehen errelato eta ideologia handiek gidatzen zutena, orain motibazio instrumentalago eta arrazionalagoei erantzuten diela. Ikertzailearen arabera, "fenomeno hau parte-hartze modu tradizional batzuen krisitzat har daitekeen arren, Gipuzkoaren elkarte izaera bizirik mantentzen duen eraldaketa ere islatzen du". Hala ere, lurraldearen kapital soziala eta etorkizuneko erronken aurrean erresilientzia indartuko duten estrategiak diseinatzeko ikertzen jarraitzeko beharra azpimarratu du.

Andoni Eizagirre Mondragon Unibertsitateko irakasle eta ikertzaileak aurkeztutako ikerketak Gipuzkoako elkarte-sarearen aniztasuna eta dinamikak aztertzen ditu, bi ikuspegi osagarritatik. Alde batetik, elkartasunak edo premia praktikoak berez sortutako elkarteen tipologia zabala jorratzen du, baita interes sektorial, erlijioso, politiko edo kulturalen inguruan egituratutakoak ere. Errepertorio zabal honek Gipuzkoako kapital sozial aberatsa islatzen du, auzo- eta kirol-elkarteetatik, kuadrillak eta jai-batzordeak bezalako sare informaletaraino, komunitatearen zentzua eraikitzeko orduan ere funtsezko zeregina betetzen baitute.

Bestalde, Eizagirrek nabarmendu du asoziazionismoaren eragin positiboa komunitate irekiak, inklusiboak eta kolaboratiboak sustatzeko duen gaitasunaren araberakoa dela, bere barne interesetatik harago. Ikertzailearen arabera, elkarte-sarearen kalitatea guztion onari egiten dion ekarpenean, aniztasunera zabaltzean eta beste erakunde eta administrazio publiko batzuekin erantzunkidetasunean lan egiteko gaitasunean neurtzen da. Elementu horiek funtsezkoak dira elkarteek gizarte-sarea nola indartu dezaketen ulertzeko eta komunitate-eredu justuagoa eta solidarioagoa sustatzeko.

Estrategia berritu baterako hurrengo urratsak

Gaurko saioan topaketa berriak egingo direla iragarri da, maiatzean historiatik, soziologiatik eta nazioarteko beste esperientzietatik abiatutako balio komunitarioei buruzko jardunaldi batekin, eta 2025ean zehar beste hiru topaketa ere egingo dira, aniztasuna, lehiakortasuna eta babes-sistema landuko dituztenak.

Ekimen horiekin, Aldundiak elkarte-sarearekin batera lan egiteko konpromisoa berretsi nahi du, elkartegintzak funtsezko zutabea izaten jarrai dezan Gipuzkoaren aurrerapenean eta kohesioan. Lankidetza-prozesu horri esker, Gipuzkoa sendoago, solidarioagoa eta etorkizuneko erronketarako prestatuagoa eraiki ahal izango da, eragileen eta erakundeen arteko estrategia partekatu berri bati esker.