Basagain. Herrixka bat bi aroen arteko mugan

25 urtez etenik gabe egindako landa-lanei esker, osatzen ari gara tipologia bereko beste kokaleku batzuetan –Intxur eta Buruntza, adibidez– esku hartu ondoren genituen datuak, eta gero beste batzuekin (Santiagomendi edo Munoaundi) indartzen joan dira.

Liburu honetan laguntzaile eta partaide izan dira: Gordailua, Anoetako Udala, Eusko Jaurlaritzako Kultura Saila eta Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura Departamentua.

Argitalpen honek oso modu dibulgatzailean eta errazean jasotzen ditu ekarpen horietako batzuk, dozenaka irudiko argazki-errepertorio zabal batez lagunduta.

Laburpen gisa, aurkezpen honetan informazio esanguratsuenetako batzuk jaso ditugu:

Kokagunearen tipologiari dagokionez, gure Aroaren  aurreko lehen milurtekoaren une horretan (Burdin Aroa)  berezkoa den goi aldeko kokaleku gotortu bat da, espazio guztietatik ikuspen handia duena, Oria ibaiaren ibilguaren zati handi bat menderatzen duena, hain zuzen ere egungo Gipuzkoaren eta, zalantzarik gabe, bere garaian barduliarren lurraldearen ardatz egituratzaileetako bat.

Orain arte eskuragarri zeuden datuetatik ondorioztatzen denez, harresien barruko barrutiaren antolamendu espazial argia dago, eta gela-egiturak eta beste zerbitzu batzuk herrixkaren ekialde eta hegoaldetik doan terraza zabalean kokatuta daude.

Indusketa lanetan egiaztatutako jarduerak nekazaritzarekin lotuta daude; nabarmentzekoa da artatxikiaren ekoizpena, eta, neurri txikiagoan, beste zereal batzuk, hala nola gari azalduna edo espelta.  Abeltzaintza, bertako biztanleen elikaduraren beste oinarrietako bat, garai hartako hiru espezie ohikoenek ordezkatzen dute: ardi/ahuntzak, behiak eta txerriak.  Landare-espezieen bilketa ere agertzen da, batez ere ezkur hondarrak eta, neurri txikiagoan, hurrak.

Brontzezko eta batez ere burdinazko jarduera metalurgikoa da Basagaingo elementurik nabarmenetako bat. Mendi beraren hegalean dauden burdina-meategiak hurbil daudenez, burdinaz egindako pieza ugari daudenez eta fabrikazio-prozesutik datozen zepak daudenez, pentsa daiteke mineral horren ugaritasuna izan zela kokaleku hori hautatu izanaren arrazoi nagusietako bat.

Eskuz eta tornuaren laguntzaz egindako zeramika ekoizpen handia da, halaber, leku horretan egiten den jarduera funtsezkoenetako bat, eta, ziur asko, beiraren fabrikazioa ere bai, neurri askoz txikiagoan. Era berean, oso esanguratsua da merkataritza jarduera, eta, batez ere, material hautatuekin distantzia luzera egiten zena. Aurreko Aroaren amaieran Europa erdialdeko eremuetan ohikoa zen beirazko besokoaren zatia aurkitu izana, merkataritza horren dokumentu argia da.

Hilarrien gaiak aparteko kapitulu bat mereziko luke, kopuruaren eta grabatu moten garrantzia kontuan hartuta, baita apaindutako lauza txikiak ere.

Herrixka honen kronologia, aurreko Aroaren azken milurtekoaren bigarren erdian kokatzen da, eta, beharbada, egungo Aroaren lehen mendeetan.