Lantegia

Zarate familiak errepide ondoan ezarri zuen lantegia, Piquilloko harrobitik pare bat kilometrotara, Paul eta Arbiganotik oso gertu. Bertan, igeltsua kiskaldu, xehatu, nahastu eta ontziratzen zuten. Azken prozeduran igeltsua bahetu behar zen, eta langile beteranoen arabera, lan hori denetan gogorrena zen.

Zarate familiaren igeltsu lantegiaren hondakinak. (C.U. 02/03).

Lantegiak ez zituen baliabide material gehiegirik, 1940ko Gipuzkoako Meatzaritza Barrutiko erregistro-espediente baten arabera. Izan ere, garai hartan, Arabako barrutia Gipuzkoakoren mende zegoen. Baina 1947an "30 ZP-ko gasolinazko beste motor bat muntatu da, daukagun produkzioa handitu ahal izateko. Izan ere, ez dugu igeltsu nahikoa egiten hornitzen ditugun lanetan eskatzen diguten igeltsu kopurura iristeko”.

Lehen aipatutako Arquelogía industrial en Alavan  aipatzen da, lantegian lehenbizi bi labe eten jarri zirela, zortzi metroko altuera eta oinarri zirkularrekoak. Horrez gain, adreilu erregogorrez estalita eta harri-koskorrez estalita zeuden, eta zama handiagokoak eta eskuzko deskarga txikiagoa behar zuten. 1920ko hamarkadan, ezaugarri bereko hirugarren labe bat ezarri zuten. Labeen inguruan igeltsua birrintzeko makinak (mailu-errota) eta igeltsua zakuratu eta gordetzeko gelak kokatzeaz gain, arduradunaren etxea eta bulegoak ere oso gertu egoten ziren.

1969an eskura zegoen informazio ofizialaren arabera, kapital finkoko inbertsioa bi milioi pezeta baino pixka bat gehiagokoa zen. 1977an, inbertsio hori 2,6 milioi pezatara iritsi zen.

Piquilloseko meazuloaren luzerako ebakidura, 1960. hamarkada aldera. (A. Brazaolaren marrazkia 10/02).

Hasiera batean, igeltsua idiek tiratutako gurdietan garraiatzen zen harrobitik errepide nagusira (gaur egun A 2622 errepidea dena), eta handik lantegira mandoek tiratutako gurdietan. XX. mende hasieran, sistema hori erabat aldatu zen: izan ere, hamabost eta hogei metro arteko egurrezko hogei bat astoek eusten zuten balde lerroa ezarri zen. Geroago, egurrezko asto batzuk asto metalikoek ordezkatu zituzten.

Lehen aipatu dugun Jose Ortiz de Urtaran Diazek, gogoan du oso ohikoa zela kableetatik zintzilik zihoazen baldetatik igeltsua erortzea. Herritarrek hura jaso eta idi-gurdietan etxera eramaten zuten, han, pinu egurra erabilita egosten zuten etxeko labe-ahoan.  Birrindu ondoren, igeltsu finena hormak luzitzeko erabili edo saltzen zuten; eta lodiena, berriz, zoruak egiteko.

Piquilloseko planoa.