Harri-zulatzaileak

Antzina-antzinatik ezagutzen dira Bizkaiko burdin hobiak edo meategiak. Horiek Somorrostro inguruan daude eta 30 km luze eta 8 km zabaleko eremua hartzen dute.

Meategiak izatez herri-jabetzakoak izan ohi ziren, eta horiek ustiatzeko eskubidea zuten Bizkaiko jaurerrian bizi ziren guztiek, gainera inolako izapide edo zergarik ordaindu gabe. Nork bere hobia gurutze batekin markatzea nahikoa zen handik burdina ateratzen hasteko. Mea lurrean zulatutako hobietatik ateratzen zen. Zuloak argitzeko, gantzaz egindako kandelak erabiltzen zituzten. Orduko garaietan, sua egiten zuten beta zegoen lekuan mea bigundu eta errazago ateratzeko. Horretarako, pikatxoiak, ziriak, borrak, mailuak eta palankak erabiltzen zituzten. Gero, XVII. mendean, bolboraren erabilera hedatu zen eta horrek aurrerakuntza handia ekarri zuen meatzaritzara. Bolborarekin birrindutako mea idiez tiratutako narretan ateratzen zuten, eta idiak geroxeago zaldiekin ordezkatu zituzten. Ia meategi guztiak udan bakarrik ustiatzen ziren, eta urtearen gainontzeko aldietan meatzariek baserrian lan egiten zuten. Meatzarien bizimodu horrek horrela iraun zuen aldaketarik gabe urteetan, ia XIX. mendearen erdialdera arte.

Aldi horretan, meatzaritza errotik aldatu zuten aurrerakuntzak etorri ziren. Lehenbizi aipatu beharrekoa 1825ean onartu zen Meategien Lege Nagusia da, horrek besteak beste, langileek autonomo izaera galdu eta soldatapekoak izatea ekarri baitzuen. Era berean, burdinaren eskaria areagotu egin zen (siderurgiaren modernizazioaren ondorioz) eta erabilera zabaldu. Hala, ohiko meazuloetan aurkitzen ziren burdin gezaren adarrak edo galeriak, burdinoletarako mea ematen zutenak, utzi eta labe garaietarako behar zen "kanpanil" edo errubioa ateratzen hasi ziren.

Gainera, garai hartako (1849 eta 1863 bitartea) legeriak baimena ematen zuen erauzketa leku berrietara zabaltzeko. Lege horrek, aldi berean, lurrazpiko jabetza eskubideak eratu zituenez, ordutik aurrera lur azpia pribatua izatera aldatu zen. 1896ko Sozietate Anonimoen Legeak kanpoko enpresak etortzeko aukera eman zuenez, laster agertu ziren Henry Bessemer-ek 1856an asmatutako prozedura berrirako behar zen fosforo gutxiko mearen bila (Europa osoan holako mea gutxi zegoen) zetozen enpresak. Azken gerra zibilaren amaierarekin (1876) etorri zen foruen ezeztapenarekin, aldaketa historikoen multzoa osatu zen.

Lurrunezko mailu zulatzailea, 1920an Franco-Belga meazuloan erabilitakoa (Gallartako Meategi Museoak utzitakoa).

Bizkaiko meategi zonako meatzetan 20.000tik gora langilek lan egin zuten XIX. mendearen amaiera aldera. Horiek era askotako lanbideetan aritzen ziren, eta lanbide horietan gogorrenetakoa zen harri-zulatzailearena. Harri-zulatzaileak mea harkaitzetik bereizteko langile espezialistak ziren, eta beren lanaren mende zegoen gainontzeko langileen zeregina.

Julio Lazurteguik (La industria minera de la provincia de Vizcaya) dioenez, 1910ean meategien 4/5 aire zabalekoa zen, edota erretenetan erauztekoa. Holako meategietan lan egiten zuten 10 langiletik 9k; gainontzekoek lurrazpiko meatzetan jarduten zuten.