Liztor asiarrari edo Vespa velutina intsektuari aurre egiteko, Gipuzkoako Foru Aldundiko Ekonomia Sustapeneko, Landa Inguruneko eta Lurralde Orekako Departamentuak ondorengo lan protokoloa prestatu du Gobernantzako eta Gizartearekiko Komunikaziorako Departamentu, Gipuzkoako Erlezainen Elkarte, udal eta Landa Garapenerako Elkarteen eragile batzuekin batera.
Intsektuaren ziklo biologikoan oinarrituta, protokoloa lau ataletan banatzen da:
Liztor asiarrari aurre egiteko jardunak gune urbanoetan zein ez urbanoetan gauzatzea proposatzen da; lekuan lekuko eragileek erabakiko dute protokolo honetan esaten dena bururaino eramatea ala ez.
Eragileak herritarrari informazioa eman nahi badio jarduna egiten duen eremuan - eskoletan, parkeetan, etab.
Liztor habia bakoitzak ehunka erregina sortzen ditu udazkenean. Erregina horiek babesean gordeta pasatzen dute neguko garai zailenak. Eguraldiaren baldintzak aldatzen direnean, erreginak lehen habia egiten hasten dira eta zeregin horretarako material eta elikagai bila ibiltzen dira batetik bestera. Garai hori udaberri hasiera da (martxoa eta maiatza bitartean, baina aldakorra klimatologiaren arabera).
Erreginak udaberri hasieran harrapa daitezke; erregina galduz gero, habiako bizidunak galduta daude eta ziklo biologikoa moztuta geratuko da. Beraz, bigarren habian daudenen kopurua murriztu egingo da eta, ondorioz, kalteak gutxitu egingo dira.
Tranpak erabiliko dira erreginak harrapatzeko. Baina betidanik gure lurretan bizi izan diren beste intsektu batzuk ere erortzen dira gailu horietan, eta kontuan hartu behar da horiek ere beren funtzioa betetzen dutela naturan; beraz, kalte kolateralak saihestu behar dira ahal den heinean. Tranpak jartzearen ardura jarduna egiteko asmoa duen erakunde eragilearena izango da, hots, udal, mankomunitate, eta erlezain elkarteena, besteak beste. Garrantzitsua da eragile ezberdinen arteko harremana eta koordinazioa lantzea, eta inoiz ez da jarriko kontrolik gabeko tranparik.
Tranpak jarriko duen erakunde eragileak Gipuzkoako Foru Aldundiko Basanimalien eta Landareen Zerbitzuko arduradunaren baimena izan behar du.
Tranpak jartzen dituen erakunde eragileak identifikatu egin behar ditu tranpa guztiak, hau da, udal, erlezain elkarte, edo dena delakoaren izena jarriko dio tranpa bakoitzari.
Erlategien inguruan erregina berriak ikusten hasten direnean, Gipuzkoako Erlezain Elkarteak (GEE) erreginak harrapatzeko tranpak jartzeko eta kentzeko datak proposatuko dizkio Gipuzkoako Foru Aldundiko Basanimalien eta Landareen Zerbitzuko arduradunari; proposatutako datak ezberdinak izan daitezke kostan edo barnealdean.
Basanimalien eta Landareen Zerbitzua GEEaren proposamenean oinarrituko da, besteak beste, erakunde eragileak tranpak jartzeko egindako baimen eskariari oniritzia emateko garaian.
Tranpak jartzeko asmoa duten eragileak –udalak, mankomunitateak, erlezain elkarteak, etab.- helbide honetara zuzenduko dira baimena eskatzeko:
Erreginak harrapatzeko baimena eskatu duen eragileak, harrapaketa bukatu ondoren, informazio hau bidali behar dio Basanimalien eta Landareen Zerbitzuari:
Intsektu espezie batzuen egoera tamalgarria dela eta, tranpak jartzerakoan ahalegin guztia egin behar da kalterik ez eragiteko beste intsektu batzuei. Adibidez, betidanik gure lurraldean bizi izan den Vespa crabro liztortzarra negutik maiatzera bitartean irteten da eta garrantzitsua da tranpetan ez harrapatzea.
Bereziki garrantzitsua da erreginak harrapatzeko tranpak jartzea liztorren jazarpen handia dagoen erlategien inguruan, gune urbanoetan, eta iraganean liztor habia asko izan den guneetan.
Erreginak harrapatzeko erabiliko diren gailuak norberak egindakoak edo komertzialak izan daitezke, beti kontuan hartuta beste intsektu espeziengan ahal den eragin kaltegarri gutxien sortu behar dutela. Beraz, tranparen formek, sarrera- irteeren neurriek, eta abarrek erraztu egin behar dute helburu ez diren intsektuen irteera.
Erreginak harrapatzeko gailuetan garagardoa, ziropea, produktu komertzial bereziak, eta antzekoak erabiliko dira erakargarri gisa. Erakargarri modura, komenigarri da liztor asiar batzuk ere sartzea.
Komunikabideetan ez da propagandarik egingo erreginak harrapatzeko tranpen inguruan, eta ez da kontrolatu gabeko tranparik jarriko. Erlezain elkarteak tranpak jartzeari buruzko heziketa eta gomendioak zabalduko ditu erlezainen artean. Bestalde, garrantzia berezia eman behar zaio eragileen arteko harremanari (erlezainen eta udalen artekoa, eta abar).
Liztor asiarraren zikloan, erreginak sortuko duen lehen estruktura da; erreginak arrautzak jarriko ditu bertan, eta horietatik sortuko diren larbei elikagaiak eman ondoren, garatuz joango dira lehen intsektu helduen talde txikia izatera ailegatu arte. Zikloaren zati hori martxotik maiatza bitartean gertatuko da eta eguraldiaren arabera gertakizunak aurreratu edo atzeratu egingo dira. Hilabete batzuk igaro ondoren, lehenengo habiako intsektu talde horrek tokiz aldatuko du eta behin betikoa izango den bigarren habia bat eraikiko dute; habia horretan intsektu kopurua handitu egingo da, 1800-2000ko taldea osatzeraino. Lehen habiak eragingo dituen kalteak ez dira handiak izango, baina bai, ordea, behin betikoak sortuko dituenak. Beraz, lehen estruktura horiek suntsitu egin behar dira ahal den neurrian.
Erreginek edozein toki hautatzen dute lehen habia eraikitzeko, sarritan pertsonen inguruko eraikinak -biltegiak, txabolak, teilatu azpiak, eta abar – eta baita zuhaitzak ere.
Lehen habiak apiriletik maiatzera bitartean bistaratuko dira, eta habien agerpena aurreratu ala atzeratu egingo da eguraldiaren arabera. Habia primarioak neurriz eta intsektu kopuruz txikiak direnez, sarritan baliabide gutxi batzuk behar dira haiek suntsitzeko.
Lehen habiak deuseztatzeko balizko kanpainaren antolaketaren ardura tokian tokiko eragilearena izango da, hots, udal, mankomunitate, eta abarrena; halaber, komenigarria da eragileek kendu dituzten habia primarioen datuak jasotzea.
Lehen habiak deuseztatzeko kanpainaren jarduna habiaren morfologiaren ezagupenean oinarritu behar da, hots, beste espezieek duten habiengandik bereizten jakitean; hartarako, eskura dauden baliabide guztiak erabiliko dira - triptikoak, herriko aldizkariak, eta abar - . Halaber, kanpaina aurrera eramateko erabili ditzakegun metodoak eta horiek izan ditzaketen balizko arriskuen berri ere eman behar da.
Liztor asiarraren ziklo biologikoari jarraituz, lehen habian jaio diren intsektu talde txikiak habia uzten du eta bigarren toki batean beste habia bat eraikitzen hasiko da. Bigarren estruktura hori behin betiko habia izango da. Habia etengabe handitzen jarraituko dute liztorrek, eta erregina, era berean, ehunka arrautza jartzen arituko da; habia 1800 – 2000 intsektu edukitzera ailegatuko da bere une garatuenean. Ziklo biologikoaren etapa horretan liztorrek elikagaien behar handia dute, gluzido eta proteinena batez ere; hortik dator sortzen duten kalte ikaragarria.
Liztorren populazioa eguraldiari lotuta dago; halaber, liztorrek sortzen dituzten kalteak handiagoak dira liztor populazioa handitzen den heinean. Liztorren erasoak uztailean hasten dira; abuztua, iraila eta urria dira garai gogorrenak, eta ia abendua arte iraun ditzakete.
Liztorrak harrapatzeko metodoak erreginak harrapatzeko erabiltzen ditugun berberak dira, baina tranpetan erabiltzen den erakargarria aldatu egiten da. Liztorrek proteina asko behar dute udaran.
Liztorrak tranpen bidez harrapatzeko arrazoiak era askotakoak izan daitezke:
Tranpak erabiliko dira liztor asiarrak harrapatzeko. Baina betidanik gure lurretan bizi izan diren beste intsektu batzuk ere erortzen dira gailu horietan, eta kontuan hartu behar da horiek ere beren funtzioa betetzen dutela naturan; beraz, kalte kolateralak saihestu behar dira ahal den heinean.
Tranpak jartzearen ardura jarduna egiteko asmoa duen erakunde eragilearena izango da, hots, udal, mankomunitate, eta erlezain elkarteena, besteak beste. Garrantzitsua da eragile ezberdinen arteko harremana eta koordinazioa lantzea, eta inoiz ez da jarriko kontrolik gabeko tranparik.
Tranpak jarriko duen erakunde eragileak Gipuzkoako Foru Aldundiko Basanimalien eta Landareen Zerbitzuko arduradunaren baimena izan behar du.
Tranpak jartzeko asmoa duten eragileek –udalak, mankomunitateak, erlezain elkarteak, etab.- helbide honetara zuzenduko dira baimena eskatzeko:
Honako datuak eskatuko zaizkio tranpak jartzeko eskaera egiten duen eragileari:
Basanimalien eta Landareen Zerbitzuak, baimena ematerakoan, betebehar hauek exijituko dizkio eskaera egin duen eragileari:
Erreginak harrapatzeko erabiliko diren gailuak norberak egindakoak edo komertzialak izan daitezke, beti kontuan hartuta beste intsektu espeziengan ahal den eragin kaltegarri gutxien sortu behar dutela. Beraz, tranparen formek, sarrera- irteeren neurriek, eta abarrek erraztu egin behar dute helburu ez diren intsektuen irteera.
Erreginak harrapatzeko gailuetan garagardoa, ziropea, produktu komertzial bereziak, eta antzekoak erabiliko dira erakargarri gisa. Erakargarri modura, komenigarri da liztor asiar batzuk ere sartzea.
Liztorrak harrapatzeko tranpak jartzea bereziki garrantzitsua da liztorren jazarpen handia dagoen erlategien inguruan, gune urbanoetan, edota iraganean liztor habia asko izan den guneetan.
Komunikabideetan ez da propagandarik egingo erreginak harrapatzeko tranpen inguruan, eta ez da kontrolatu gabeko tranparik jarriko. Erlezain elkarteak tranpak jartzeari buruzko heziketa eta gomendioak zabalduko ditu erlezainen artean.
Liztor asiarrak, bere zikloari jarraituz eta eguraldiak baldintzatuta, maiatza aldera utziko du lehen habia eta behin betiko habia eraikitzen hasiko da. Fase horretan erreginaren lana arrautzak jartzea da, eta habiaren populazioa handitzen joango da. Habia helduaren neurria metrotik gorakoa izatera ailegatu daiteke eta bertako populazioa 2000 liztorrekoa.
Zikloaren fase horretan liztor asiarrek elikagaien behar ikaragarria dute, batez ere elikagai proteiko eta gluzidikoena, eta horregatik eragiten dituzte kalte ikaragarriak beste intsektu espezie eta abarrengan.
Liztorren populazioa aldakorra da habian. Azarotik aurrera, eguraldia hozten joaten den heinean, habian dauden larba zein intsektu kopurua jaisten joaten da.
Irailetik aurrera liztor emeak ernaltzen hasten dira, eta negura igarotzea lortzen duten eme ernalduak izango dira hurrengo urteko erregina berriak, espeziearen jarraipena ematera bideratutakoak.
Habiak suntsitzeko ardura izango duten eragileek ahal duten liztor asiarren habia gehien suntsituko dute; halaber, jardun hori egiterakoan kontuan izan behar dute ahalik eta kalte kolateral gutxien eragin behar diela beste espeziei.
Gune ez urbanoetako habiak suntsitu edo ez suntsitu erabakitzerakoan, habiaren kokapen berezia edo habiaren inguruan egon daitezkeen erlategiak hartuko dira kontuan. Erlategitik abiatu eta 1000 metroko erradioaren barnean dauden habiak kentzea proposatzen da.
Hauek dira proposamenaren zioak:
Habiak suntsitzeko erabiliko diren erak edo metodoak bi izango dira:
Metodoari buruz:
Pertika erabiltzeko prozedura:
Materiala:
Pertika erabiltzaileak material egokiaz hornitu behar dira: buzoa, eskularruak, pozoiak botatzeko tresna egokiak, intsektizida, markatzaileak, etab.
Prebentziozko neurriak:
Eskaileraren erabilera:
Plataforma jasotzailearen erabilera:
Pertikaren erabilera:
Produktu kimikoaren erabilera:
Norbera babesteko ekipamendua:
Habia suntsitzeko asmoa duten eragileek -udala, mankomunitatea, etab.- habia eskopeta tiroz suntsitzea nahi badute, honako baldintza hauek bete behar dituzte tiratzaile taldea osatzeko:
Eskaera horretan eragileak honako informazioa eman behar du:
Materiala:
Prozedura
Prebentziozko neurriak
Norbera babesteko ekipamendua:
Faseak
Eragileak
Gipuzkoako Foru Aldundiko Gobernantzako eta Gizartearekiko Komunikazioko Departamentuko suhiltzaileen parte hartzea, habiak kentzeko jarduketari dagokionez, azpian jartzen diren kasuetara mugatuko da:
Beraz, habiak kentzeko ardura duten eragileek beraien baliabide propioekin habia ezin dutenean suntsitu, suhiltzaileek parte hartuko dute esandako baldintzak betetzen badira.
Udalak behin eta berriro habia berari buruzko jakinarazpena jaso ez dezan, udal ordezkaria habia ikustera joan eta dagokion erakundeak habia inaktibatu ondoren, azpian agertzen diren markak jarriko dira herritarrak erraz ikusiko duen tokian:
Marka berdea: abidua jaso da
Marka gorria: inaktibatua dago
Gipuzkoako Foru Aldundiko Ekonomia Sustapeneko, Landa Inguruneko eta Lurralde Orekako Departamentuak “Liztor asiarra” lotura prestatu du Nekagip web orrian liztor asiarraren habien informazioa jasotzeko.
Nekagip-era sartu ahal izateko, Ekonomia Sustapeneko, Landa Inguruneko eta Lurralde Orekako Departamentuak “Erabiltzailea” eta “Pasahitza” emango dizkio udalerri bakoitzari. “Erabiltzailea” udalaren IFZ izango da eta udal bakoitzari “Pasahitza” berea emango dio departamentuak ( udalak liztor asiarraren larrialdietarako izendatu duen pertsonak jasoko du bere posta elektronikoan). Aplikazioaren funtzionamenduaren eskuliburua aplikazioan bertan aurkitu daiteke.
Udalek habiei buruzko informazioa jaso behar dute, gune urbanoetan nahiz gune ez urbanoetan daudenena, eta kenduko diren eta kenduko ez direnena.
Udalek jasoko duten informazioak bi erabilpen izango ditu:
Faktore biologikoak nahiz klimatikoak, eta eragileen usteak edo iritziak aztertu ondoren, Ekonomia Sustapeneko, Landa Inguruneko eta Lurralde Orekako Departamentuak bukatutzat emango du habiak suntsitzeko jarduna, gehienez ere abenduaren 20an.
Habiak suntsitzeari utziko diogun egunaren berri udal guztietako arduradunei ohiko bideetatik jakinaraziko zaie.
Ekonomia Sustapeneko, Landa Inguruneko eta Lurralde Orekako Departamentua
Gobernantzako eta Gizartearekiko Komunikaziorako Departamentua