Azterketa hau egiteko lehengaia Gipuzkoako udal gehienek, IZFEren laguntzarekin, Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura, Lankidetza, Gazteria eta Kirol Departamentuaren esku jarritako datuak izan dira: hain zuzen ere, 2010 eta 2020 bitartean, Gipuzkoako udal-erroldetan erregistratutako adin gazteko herritarren altak eta bajak. Datu horiez gain, INEk, Eustatek, Eusko Jaurlaritzak zein Garraio, Mugikortasun eta Hiri Agendako Ministerioak eskaintzen dituzten datuak baliatu dira.

Udal-erroldako gazteen alta eta bajen datuak 2010-2020 epealdirako jaso dira. Informazio hori erroldan aldaketa egin zutenean zegokien sexuaren eta adinaren arabera multzokatuta dago (18-19 urte, 20-24 urte, 25-29 urte eta 30-34 urte). Alegia, azterlan honetan baliatutako datu-erregistro bakoitzak, bere horretan, errolda-sekzio batetik beste batera mugitu diren gazteen kopurua adierazten du. Gipuzkoa kanpotik datozen edo Gipuzkoatik doazen gazteen datuak ere aintzat hartu dira bertan. Errolda-sekzioa izan da aztertu den lurralde-unitate txikiena.

Ikerketa honek suposizio argi bat baliatzen du: 18 eta 34 urte arteko herritarren errolda-aldaketek emantzipazioari buruzko informazioa dute eta, kopuru esanguratsuetan aztertuta, Gipuzkoako emantzipazio-prozesuen azken hamarkadako ardatzak ezagutzen lagunduko dute.

Esan beharra dago azterketa egiteko orduan ez dela Berrobi, Gaintza, Legorreta, Orexa, Zaldibia eta Zerain udalerrietako daturik izan eta, beraz, azterlanetik kanpo geratu direla. Nolanahi ere, udalerri horiek Gipuzkoako gazteen % 0,3 biltzen zuten 2020 urtean eta, hortaz, Gipuzkoa mailako azterketak egiteko unean horrek ez du eragin estatistikorik.

Erabili diren datuen baliagarritasuna bermatzeari begira, Gipuzkoak 2010-2020 epealdian izan duen migrazio-saldoa kalkulatu da. Adierazle hori INEtik eskuratu daitekeen 16-34 urte bitarteko pertsonen estatistika eta Eustat-ek eskaintzen duen biztanleria osorako migrazio-saldoarekin alderatu da. Hiru serieek balio proportzionala eta joera berdina erakusten dute eta, beraz, udalek helarazitako datuak baliozkotzat hartu dira.

Gipuzkoak duen adin-egituraren ondorioz, modu esanguratsuan galdu du biztanleria gaztea aurreko hamarkadan. Galera estrukturala da, beraz. 2010 eta 2020 urteen artean herrialdeak 18-34 urte bitarteko 25.000 biztanle gutxiago ditu, % 17,5eko galera, alegia.

Gazte-kopuruaren beherakada orokorra izan da Gipuzkoako luze-zabalean: oso udalerri gutxik dute gaur egun duela hamar urte baino gazte gehiago. Gipuzkoa kanpotik etorri diren gazteen saldo positiboak ere ez du lortu gazteen galera hau ekiditea. Etorkizun hurbilean ere horrela izaten jarraituko duela aurreikusi daiteke.

Azken hamarkadan gazteen mugikortasunak (erroldako altak eta bajak) gora egin du etengabe. Mugikortasun-datu horiek ez dute genero desorekarik erakusten: % 51,5 emakumeak dira eta % 48,5a, berriz, gizonak. Adin-tarteari dagokionez, nabarmena da gazteen adinak gora egin ahala bizilekua aldatzeko joerak gora egiten duela: errolda-aldaketen % 45,6ek 30-34 urte bitarte ditu eta % 30,4 25-29 urte bitarteko gazteak dira.

Bestalde, azpimarratu behar da errolda-aldaketa gehienak toki mailan egiten direla (bi heren inguru): hau da, udalerri barruan egiten diren aldaketak dira. Dena den, badira aldeak eskualdeen artean: Buruntzaldeak eta Oarsoaldeak eskualdeaz landako joan-etorri proportzio handiagoa dute, Donostiarekiko duten harremanagatik, nagusiki.

Gipuzkoak, 2010-2020 urteen bitartean, gazteen migrazio-saldo positiboa izan du: 17.000 gazte baino gehiago bereganatu ditu orotara. 2010etik 2015era bitartean, lurraldeak 1.000 gaztetik gora irabazi zituen urtero. Ondoko urteetan gazteen migrazio-saldo positiboak gora egin zuen eta 2018-2019 urteetan izan zuen maila gorena, urtero 2.600 gaztetik gora bereganatuz. 2020 urtean, ordea, datuak behera egin zuen COVID-19aren pandemiaren eraginagatik .

Migrazio-saldo positiboa Europar Batasunetik kanpoko estatuetatik eta Espainiatik etorri diren gazteei esker izan da. Toki mailan ere, salbuespenak salbuespen, patroi bera antzematen da: udalerriek izan duten migrazio-saldo positiboa Gipuzkoa kanpotik datozen gazteei esker izan da, batik bat.

Gipuzkoa barruan bakarrik mugitzen diren gazteen mugikortasuna aztertuta, oso argi bereizten da zein eremuk bereganatu dituzten gazteak eta zeinek galdu. Donostiak, esaterako, 564 gazte galdu ditu Gipuzkoako udalerriekin izan duen hartu-emanean. Buruntzaldeko eta Oarsoaldeko udalerriek bereganatu dituzte gazte horiek.

Gainerako eskualdeetan ere joera argia izan da: eskualdean indarra duten hainbat udalerrik (Azkoitia, Azpeitia, Arrasate, Beasain, Bergara, Eibar edota Elgoibar) gazteak galdu dituzte inguruko tamaina txikiagoko udalerrien mesedetan. Tamaina esanguratsuko beste udalerri batzuek, ordea (Lazkao, Mutriku, Oñati edota Zestoa), inguruko udalerri txikietako gazteak jaso dituzte.

Donostiak, 2010-2020 epealdian, 4.800 gazte irabazi ditu Gipuzkoatik kanpoko eremuekin izan duen hartu-emanean: Europar Batasunaz kanpoko estatuetatik eta Espainiatik bereganatu ditu gazteak, batik bat. Dena den, aipagarria da hiriburuak Frantziarekin zein Europar Batasuneko estatuekin biztanleria galtzeko duen joera, baita Nafarroarekin ere. Interesgarria litzateke kanpoko joan-etorri horien atzean dauden arrazoi sozioekonomikoen azterketa xeheago bat egitea.

Bestalde, epe berean Donostiak 564 gazte galdu ditu Gipuzkoako gainerako udalerriekin izan duen balantzean. Galera Bidasoaldea, Buruntzaldea eta Oarsoaldeko udalerri ia guztiekin izan du (Hondarribia da salbuespena), batik bat. Eskualde horiekin izan duen hartu-emanean 900 gazte baino gehiago galdu ditu hiriburuak: Astigarraga, Errenteria, Hernani eta Pasaia izan dira donostiar gehien jaso dituztenak. Dinamika horiek Donostialdeko udalerriek hiriburuarekiko duten loturaren ondorioa dira. Gainerako eskualdeekiko Donostiak biztanleria gaztea irabazi du, modu apalean bada ere.

Bidasoako, Buruntzaldeko eta Oarsoaldeko udalerriek Donostiatik gazteak bereganatu dituzte azken hamarkadan. Nolanahi ere, eskualde horiek ere kanpotik etorritako biztanleria gaztea irabazi dute: herrialde osoak bezalaxe, Europar Batasunaz kanpoko estatuetatik eta Espainiatik, nagusiki. Eremu honetan Irun (2.315 gazte), Errenteria (1.053 gazte) eta Hernani (650 gazte) dira migrazio-saldo positibo handiena izan duten udalerriak.

Azpimarratu behar da eskualde horien artean dagoen gazteen hartu-emanen dinamika oso urria dela: Irunek Errenteriatik jaso dituen 270 gazteak dira salbuespen bakarra. Bide berean, Bidasoak (Irunek bereziki) gazteak irabazi ditu, Europar Batasunetik, Nafarroatik eta Bizkaiatik ere bai. Esan daiteke Irunen muga-izaerak gazteak erakartzen dituela.

Herri txikiak dira, nagusiki, biztanleria gaztea galdu dutenak: Albiztur, Larraul, Altzo, Arama, Ikaztegieta edota Ezkio-Itsasoren kasuan, Gipuzkoatik kanpoko migrazioak ere ez dira biztanleria gaztearen galera emendatzeko nahikoa izan. Bide horretan, aintzat hartu behar da herri txikiek biztanleria egituraren zahartzearekin arazo gehigarri bat dutela.

Gipuzkoa barneko migrazioei bakarrik erreparatuta, esan behar da gainerako eskualdeetan handiagoa izan dela gazteek bailara mailako desplazamenduak egiteko joera. Nolanahi ere, eskualdeetako hainbat udalerri esanguratsuk (Azkoitia, Azpeitia, Arrasate, Beasain, Bergara, Eibar edota Elgoibar) biztanleria gaztea galdu dute, txikiagoak diren udalerrien mesedetan. Dinamika hori ezinbestekoa da herri txikien biziberritze demografikorako.

Aztertu diren adierazle sozioekonomikoetatik etxebizitza eskuratzeko aukera da udalerri batek gazteak bereganatzeko arrazoi nagusia. Izan ere, etxebizitza-parkearen hazkundea, etxebizitza salerosketaren tasak eta alokairu berrien tasak gora egin duen eremuetan migrazio saldoak gora egiten duela egiaztatu da.

Azterketaren mugak direla medio, alokairuen errenta mailaren eta migrazio-saldoaren artean ez da erlazio linealik antzeman, baina badirudi alokairuen prezioak altuak diren eremuetan gazteen etorrerak behera egin duela. Beraz, alokairua sustatzea eta honen kostua mugatzea estrategia aproposa izan daiteke gazteak errotu edo erakartzeko.