Ondasunak Konfiskatzeko Gipuzkoako Probintzia Batzordeak sortutako dokumentazioa (1937/01/10 - 1939/02/09)

Erakundearen historia

Gerrako lehenengo hilabeteen ostean, sistema errepresiboa eraikitzen hasi ziren. 1937ko urtarrilaren 10eko Lege Dekretuaren bidez Konfiskatutako Ondasunak Administratzeko Batzorde Nagusia sortu zen eta probintzia bakoitzeko hiriburuan batzorde bat eratu zen. Hori horrela, probintzi guztietan bezala, 1937. urte hasieran, Ondasunak Konfiskatzeko Gipuzkoako Probintzia Batzordea sortu zen.

Probintzia-batzordeak kide anitzeko organoak ziren, eta, aipatutako lege-dekretuaren hirugarren artikuluaren arabera, ondorengo karguek osatzen zituzten batzorde horiek: Gobernadore Zibila lehendakari moduan, Auzitegiko magistratu batek (Gipuzkoaren kasuan Juan Cobian Freda[1] izendatua izan zen kargu horretarako) eta Estatuko Abokatu batek idazkari gisa (Gipuzkoaren kasuan Wenceslao de Arcahud izendatua izan zen kargu horretarako).

Kontserbatzen ditugun dokumentu motak

Artxiboan gordetako dokumentazioa, Ondasunak Konfiskatzeko Gipuzkoako Probintzia Batzordeari dagokiona, ondorengoa da:

• Idazkaritzako espedienteak (15 dokumentu unitate): batzordearen barne-antolamenduari buruzko dokumentazioa da (gutunak, memoriak, etab.)
• Ondasunak konfiskatzeko espedienteak (417 espediente): ondasunak konfiskatzeko prozeduran sortutako espedienteak dira. Lehenik eta behin, Batzordeak espedientea instruitzea agintzen zuen; bigarrenik, prozeduraren datuak  probintziako aldizkari ofizialean argitaratzen ziren (erruztatuaren izena eta auzotasuna, eta, instruituko duen epailea); eta, hirugarrenik, instrukzio-epaileak erruztatuari buruzko txostenak biltzen zituen (normalean, alkatearena, guardia zibilarena, Falangeko tokiko buruarena eta apaizaren txostena). Susmagarriaren portaera eta aukera politikoa zehazten zuten txostenak jaso ondoren, epaileak deklarazioa har ziezaiokeen akusatuari (oso gutxitan aurkezten zen). Erruduna bazen, instrukzio-epaileak enbargoaren adar bereizia egiten zuen (lehen auzialdiko epaileek egiten zutena). Espedientea amaituta, instrukzio-epaileak Ondasunak Konfiskatzeko Gipuzkoako Probintzia Batzordera bidaltzen zuen.
• Hirugarrengotzen espedienteak (47 espediente): espediente hauetan, ondasunak konfiskatzeko prozedura baten aurrean, errepresaliatuaren hartzekodunak aurkezten ziren beraien zorra kobratzeko, Ondasunak Konfiskatzeko Probintzia Batzordeak enbargatu aurretik.

Kontserbatzen dugun dokumentazioaren bolumena

Guztira, Ondasunak Konfiskatzeko Gipuzkoako Probintzia Batzordeak irekitako 479 espediente gordetzen ditugu artxiboan.

Artxiboak 1937-1939 urtera arteko Gipuzkoako Aldizkari Ofizialen hustuketa egin du eta data horietan 818 espediente ireki zirela baieztatu dezakegu. Beraz, oso kontziente gara dokumentazioaren zati handi bat falta dela (ia erdia).