Gipuzkoako iraunkortasunaren behatokia

Gipuzkoako Jasangarritasunaren Behatokia da Gipuzkoako Foru Aldundiko Ingurumen Zuzendaritza Nagusiaren ekintza biltzen duen marka, Gipuzkoako lurralde eta toki jasangarritasunaren alde.

Beste behatoki batzuk ez bezala, ez da mugatzen informazioa lortzera, tratatzera, aztertzera eta hedatzera, baizik eta programa aktibo bat garatzen du, udalei eta eskualdeei beren tokiko jasangarritasun prozesuen ezarpenean eta jarraipenean laguntzeko — Tokiko Agenda 21en edo beste planifikazio eta prozesu batzuen bidez egituratuta —, bai eta jasangarritasunaren aldeko tokiko ekintzaren eta foru ekintzaren arteko koherentzia bultzatzeko ere.

Gipuzkoako Jasangarritasunaren Behatokia 2005ean sortu zen, jasangarritasuna bultzatzeko foru ekintzaren ikuspegi hirukoitza erabiliz: lurraldeari dagokionez, haren antolaketari dagokionez eta udalerriari/tokikoari dagokionez.

Ondoren, bere jarduerak xedetzat izan du, batez ere, udalei eta eskualdeei laguntzea, tokiko TA21ak formulatzen, ezartzen eta haien jarraipena egiten, eta, horretarako, besteak beste, TA21en bidez planifikatutako ekintzak finantzatu ditu, teknikariak kontratatzen lagundu du eta laguntza teknikoa eman du, tokiko ekintza planen exekuzioa ebaluatzeko.

2016an, Behatokiak AL21ek lurraldean duen egoeraren diagnostiko bat egin zuen; diagnostiko horrek, aldi berean, Gipuzkoako iraunkortasunaren eta TA21en sustapenean izan behar duen eginkizunari buruzko hausnarketa egiteko balio izan du. Hausnarketa horretatik abiatuta, estrategia berri bat definitu da Behatokiarentzat, zeinak berriro txertatzen baitu jasangarritasunaren lurralde ikuspegia, tokikoaz gain. Gainera, haren misioa honela gauzatzen da:

  1. Gipuzkoako garapenaren jasangarritasunari buruzko informazio objektiboa behatzea, biltzea, interpretatzea eta zabaltzea.
  2. Gipuzkoako TA21en eta jasangarritasunerako kudeaketa publikoaren egoerari buruzko informazio objektiboa behatzea, biltzea, interpretatzea eta zabaltzea.
  3. TA21 erabat garatzeko irizpideak eta tresnak diseinatzea eta garatzea.
  4. TA21 koordinatzen duen sarea eta jasangarritasuneko beste eragile batzuk aguntzea.
  5. Tokiko ekintzaren eta jasangarritasunerako foru ekintzaren arteko koherentziarako giltza izatea.
  6. Jasangarritasuna xede duen foru plan estrategiko baterako ezagutza eta irizpideak ematea.
  7. Tokiko eta foru ekintza jasangarritasuna xede duen lurraldez gaindiko ekintzarekin koordinatzea.

Esparru horren barruan, une honetan Behatokiaren lehentasunak dira: Gipuzkoako jasangarritasunaren jarraipena egitea, 2030 Agendaren ingurumen xedeen aurrerapena neurtzeko adierazle sistema baten bidez, eta lurraldeko udalerriei eta eskualdeei laguntzen jarraitzea, tokiko jasangarritasun estrategiak garatzen eta ezartzen.

Gipuzkoako TA21 Behatokiaren helburu estrategikoak eta jarduketa lerroak duela gutxi berrikusi dira eta Tokiko Agenda 21en 15. urteurrena Gipuzkoan: TA21 berritu baten gakoak garapen iraunkorreko gobernantza eredu gisa dokumentuan jaso dira.

Gipuzkoako TA21eko Behatokiaren bitartez garatutako Ingurumen Zuzendaritza Nagusiaren iraunkortasunen programaren aldi berrirako, lerro estrategiko hauek definitu dira:

1. TA21aren jatorrizko helburuak zaintzea eta metodologia aberastea

Helburuak
  • TA21aren jatorrizko helburuak berreskuratzea eta zaintzea
  • Lurraldeko eta bere komunitateetako errealitate ezberdinak moldatzea, beren funtsezko osagaiak galdu gabe
  • Metodologia aberastea, hobeto aplikatzeko, eta tresnaren erabilera bultzatzeko
Proposatzen den jarduketa

Irizpide eta tresna espezifikoen kutxa bat sortzea eta garatzea Gipuzkoarako, TA21aren metodologia zaintzeko, behar den moduan egokitzeko, eta etengabe hobetzeko.

  1. Oinarrizko gomendio teknikoen sail bat eratzea, eta funts dokumentala hautatzea
  2. TA21 prozesuak aztertzea, Gipuzkoako beste esperientzia independente batzuk bezalaxe: jardunbide egokiak hautatzea tokiko gobernantzan.
  3. Gipuzkoaz kanpoko esperientzia interesgarriak bilatzea eta biltzea.
  4. Kontrastatzeko eremu bat martxan jartzea, TA21aren lurralde eragileekin.
  5. Gida metodologikoak eta bestelako euskarriak prestatzea eta argitaratzea.
  6. Eremu espezifiko bat prestatzea TA21 Behatokiaren web orrian

2. Gipuzkoako TA21aren karakterizazioa eta diagnostikoa egitea, eta emaitzak argitaratzea

Helburuak

Gipuzkoan garapen iraunkorra lortzeari begira, ta21 sistema eta gobernantza osatzen duten, eta mesederako edo kalterako baldintzatzen duten, faktore guztien berri izatea eta jarraipena egitea etengabe
Proposatzen den jarduketa

Aldika-aldika TA21 Sistemak Gipuzkoan bizi duen egoerari buruzko diagnostikoa egitea, adierazleen taula bati jarraituz. Taula horretan, Agendaren erabateko garapenean eragiten duten faktore guztiak jaso beharko lirateke, tresnari berari buruzkoez gain.

  1. Gipuzkoako TA21 Behatokiari buruz legealdiko memoria instituzionala egitea eta argitaratzea
  2. Gipuzkoan garapen iraunkorra lortzeari begira, TA21 Sistema ebaluatzeko adierazleen taula (kuantitatiboak eta kualitatiboak) guztiz garatzea, kalkulatzea eta argitaratzea.
  3. Tokiko Ekintza Planaren betetze maila Ebaluatzeko zerbitzua mantentzea.
  4. Udal mailan, eskualde mailan eta foru mailan planifikazio sektorialaren eta zeharkakoaren esparruan dituen gabeziak aztertzea.
  5. Beste gabezia batzuk aztertzea.
  6. TA21aren prozesuez bestelako jatorria duten, baina horiekin elkartzen diren, udal mailako beste prozesuak eta planifikatzeko eta parte hartzeko organoak antzematea eta aztertzea. Gipuzkoan garapen iraunkorra lortzeari begira, gobernantzarako sinergiak aurkitzea, ezagupenak partekatzea eta metodologiak etengabe hobetzea

3. TA21aren giza taldeei laguntzeko baliabideak

Helburuak
  • Gipuzkoan dagoen garapen iraunkorrari begira, ta21aren alorrean dagoen esperientzia eta ezagutza zaintzea eta baloratzea
  • TA21 koordinatzen dutenen sarea eta iraunkortasunerako beste hainbat eragile indartzea
Proposatzen den jarduketa

Gipuzkoan dauden TA21 koordinatzaileen sarea egituraz sendotzeko, eta TA21 garatzen den sistema progresiboki hobetzeko irizpideak bildu, ikusarazi eta erabili ahal izateko baliabideak sortzea eta garatzea.

  1. TA21 koordinatzen dutenen sarearen eta iraunkortasunerako beste hainbat eragileren egoera aztertzea eta jarraipena egitea. Koordinatzaile sarean eta koordinatzaile gabeko eremuetan dauden arazoak eta premiak antzematea
  2. TA21 koordinatzen dutenen sareko kideei eta udalei laguntza eta aholkularitza emateko programa bat diseinatzea eta garatzea.
  3. TA21 koordinatzen dutenen sarea eta iraunkortasunerako beste eragile batzuk Gipuzkoako TA21 Behatokiaren zereginean progresiboki integratzea –inplikazio aktiboa eta nabaria.

4. TA21 garatzeko eta betetzeko baliabide ekonomikoak

Helburuak

Tokiko ekintza planetan jasotako ekintzen egikaritzea sustatzea, eta ta21aren eraketa eta hobekuntza bultzatzea, garapen iraunkorrerako gobernatzeko tresna gisa
Proposatzen den jarduketa

TA21 diruz laguntzeko ildoak mantentzea

5. Lan instituzionalaren kultura berritzen laguntzea, iraunkortasunera bideratutako kudeaketa publikoa egiteko

Helburuak

Lan instituzionalaren kulturak iraunkortasunera bideratutako kudeaketa publikoa bultzatzeko eta ahalbidetzeko beharrezkoak diren balioak sustatzea
Proposatzen den jarduketa

Gipuzkoan iraunkortasunera bideratutako kudeaketa publikoa lortzeko, lan instituzionalaren kultura berritzeko programa bat diseinatzea eta garatzea, TA21 edota garapen iraunkorra lortzeko beste gobernantza metodologiak erabat garatu daitezen. Eta, xede horri begira, eremu eta euskarri partekatuak sortzea, eztabaidarako, gogoetak egiteko eta TA21 erabat garatzea baldintzatzen duten arazoak konpontzeko ideiak proposatzeko. Eremu horrek kudeatzaile publikoen –politikari eta teknikari– eta iraunkortasunean interesatuak dauden beste eragile batzuen zerbitzura egon behar du.

  1. Mintegi iraunkor bat sortzea, implikatutako eragileekin baterako gogoetak egiteko. Dibulgaziorako prestakuntza programa bat jasoko luke eragile espezializatuei eta interesdun guztiei zuzendutako edukiarekin
  2. Komunikazio plana

6. Iraunkortasunerako tokiko ekintzaren eta foru ekintzaren koherentzia bultzatzea

Helburuak
  • Foru planifikazio estrategikoa iraunkortasunera bideratzea
  • Iraunkortasunerako tokiko ekintza eta foru ekintza koordinatzea
Proposatzen den jarduketa

Iraunkortasunera bideratutako foru ekintza burutzeko ezagupenak eta irizpideak ematea:

  1. Foru ekintzaren iraunkortasunerako, eta ekintza hori udal ekintzarekin koordinatzeko, oinarrizko irizpideak finkatzea
  2. Gipuzkoako Iraunkortasunaren Adierazleen Sistema berrikustea, kalkulatzea eta argitaratzea.
  3. TA21 ezartzeari dagokionez, foru azpisistema bat karakterizatzeko adierazleen taula sortzea eta jarraipena egitea.
  4. TA21aren koordinatzaileen sarearekin koordinatzea. Oharpenak eta eskariak foru erakundera bideratzeko bitartekoak dibertsifikatzea eta hobetzea.