Artxiboen Nazioarteko Eguna: “Gipuzkoa, Elkano eta bere garaia”

Proiektu honen helburua da herritarren eta erabiltzaile espezializatuen eskura jartzea, askotan argitaratu gabeko informazioa, Elkanoren Gipuzkoa testuinguru batean kokatzen eta azaltzen laguntzeko.

Bihar, ekainak 9, Artxiboen Nazioarteko Eguna dela eta, Harkaitz Millan Kultura diputatuak, Gabriela Vives Ondare Historiko-artistikoaren eta Artxiboen Zerbitzuko buruak eta Ramón Martín Gipuzkoako Artxibo Historiko Probintzialeko atalburuak “Gipuzkoa. Elkano y eta bere garaia” proiektuaren emaitzak aurkeztu dituzte, foru-artxiboek egina: Gipuzkoako Artxibo Orokorra eta Gipuzkoako Artxibo Historiko Probintziala.

Gipuzkoako Foru Aldundiko Kultura Departamentuak bat egin nahi izan du lehen mundu biraren 500. urteurreneko ospakizunekin. Elkano 1519an abiatu eta 1522an itzuli zen Espainiatik, Ozeano Atlantikoa, Pazifikoa eta Indiakoa zeharkatu ondoren. Juan Sebastián de Elkano izan zen Victoria itsasontziaren agintepean espedizio hori amaitu zuena, eta, beraz, ohorea du munduari bira eman zion lehen aldiz espedizioa zuzendu zuelako.

Proiektuaren helburua da Elkanoren garaiko Gipuzkoako kostaldeko herrietako bizitza sozial eta ekonomikoari buruzko informazioa hobetzea. Horretarako, bi dokumentu-iturri garrantzitsu aukeratu dira: batetik, Gipuzkoako Artxibo Historiko Probintzialean gordetzen diren kostako herrietako notario-protokoloak, eta, bestetik, Korrejimentuaren Audientzian auzipetutako auziak, Gipuzkoako Artxibo Orokorrean gordetzen direnak.

Deskribapen-, digitalizazio- eta zaharberritze-lan bat egin da. 2019an hasi zen, eta oraindik martxan dago. Proiektuaren kronologia XVI. mendearen azken herenera arte luzatu da, Aldundiko Kultura Departamentuaren Piztu Kultura ekimenaren bultzadari esker.

Honi buruz, Harkaitz Millan Kultura diputatuak adierazi duenez, “proiektu honekin corpus dokumental bat sortu nahi dugu, ospakizun horretatik haratago joateko, zehazki, gai horren edo beste batzuen inguruan hazten joateko, eta Gipuzkoako artxiboen atarian zabaltzeko”. Millanek azpimarratu duenez, “bi iturri dokumental hauek osagarri ezin hobeak dira Gipuzkoako gizartea hurbilagotik ezagutzeko eta une honetako errealitatera hurbilago dagoen kontakizun historiko bat osatzeko”.

Ikuspegi kuantitatibotik, notario-protokoloen kasuan, 33.218 eskritura berri deskribatu dira, XVI. mendeko 250 notario-protokolori dagozkienak, eta 74.000 orrialde baino gehiago digitalizatu dira.

Lortutako informazioari esker, XVI. mendeko Gipuzkoako historiako alderdi esanguratsuenak sakondu ahal izango dira: eguneroko bizi-baldintzak testamentuen, ezkontza-kontratuen eta akordio pribatuen bidez; merkataritza, tokikoa, eskualdekoa edo nazioartekoa; baxurako eta alturako arrantzarekin zerikusia duen guztia, bakailaoaren eta balearen arrantzari buruzko informazioa biltzen duten berri ugarirekin; itsasontzien eraikuntza, ontzien eraikuntzarekin, udalerrien barne-antolamenduarekin edo Gipuzkoako onomastika eta toponimiarekin lotutako eskritura ugari.

Korregimentuko auziei dagokienez, 13.000 irudi egin dira eta 100 espediente inguru zaharberritu dira. Ikuspegi kualitatibotik, lan honi esker, herritarren eskura jarri dira inoiz argitaratu gabeko dokumentuen deskribapenak eta irudiak: ontzigintza, itsas nazio zein nazioarteko mailako merkataritza, arrantza, balearen ehiza, udalen barne-antolaketa, elizak eta abar. Azken finean, informazio garrantzitsua da kostako Gipuzkoa hobeto ezagutzeko, Probintziaren garapen ekonomikoaren eta eraikuntzaren mende honetan.

Informazioa Gipuzkoako artxiboen atarian dago argitaratuta (http://artxiboatarian.gipuzkoa.eus/). Atari honetan, gaur egun, 800.000 deskribapen baino gehiago eta bi artxibo horietan gordetako dokumentuen 2.700.000 irudi baino gehiago kontsulta daitezke.