Teknologia kuantikoen garapenean Europako erreferentziazko nodoetako bat izateko helburua ezarri du Gipuzkoak

Foru Aldundiak ‘Gipuzkoa Quantum Hub’ estrategia aurkeztu du gaur ekonomia-, ikerketa- eta ezagutza-ehunaren ordezkaritza zabal eta kualifikatu baten aurrean -100 lagunetik gora elkartu dira Gipuzkoako Bazkundearen egoitzan egindako ekitaldian-. Estrategia horren helburua da Gipuzkoa, 2027rako, Europako teknologia kuantikoen garapenaren erreferentzia-nodo nagusietako bat izatea, teknologia horiei lotutako balio-katearen eta ekintzailetzaren garapena azpimarratuz, eta Eusko Jaurlaritzak eremu horretan duen BasQ estrategia osatuz. Horretarako, eta BIC Gipuzkoarekin lankidetzan, gure inguruko zein nazioarteko enpresa-proiektu berriak azeleratzeko programa espezifiko bat jarriko da abian, QuBic Accelerator izenekoa.

Eider Mendoza diputatu nagusiak hasiera eman dio topaketari, eta urte askotan zehar “lurraldean eta EAEn” zabaldu diren “gaitasunak” nabarmendu ditu, “erakundeen arteko lankidetzaren, espezializazio adimendunaren eta epe luzerako ikuspegiaren fruitu direnak: I+G zentro bikainak ditugu, ekoizpen zientifiko eta patenteen ekoizpen garrantzitsuarekin; mundu mailako punta-puntako azpiegitura teknologikoak; oinarri industrial zabala; apustu publiko irmoa, 2028ra arte Eusko Jaurlaritzak eta hiru Aldundiek elkarrekin egingo duten inbertsioarekin, BasQ estrategiaren barruan; eta prestakuntza espezifikoa duten unibertsitateak”, zerrendatu du.

“Estrategia horrekin – azaldu du – indargune horiei ahalik eta etekin handiena atera nahi diegu, eta azpimarra nahi dugu guretzat jarduteko tarte handiena duen eskaintzen duen alorrean: balio-katean eta ekintzailetzan. Gaitasun horiek guztiak enpresa-ekimen arrakastatsu berri bihurtzea nahi dugu, kalitatezko enplegua eta garapen-aukera berriak sortuko dituztenak. Hor jarriko ditugu ahalegin guztiak Gipuzkoatik, teknologia horiek enpresen zerbitzura jarriz eta atzerriko talentua, inbertsioa eta jarduera ekonomikoa erakarriz, ekonomia berritzaile eta aurreratuaren aldeko gure apustuaren barruan. Hori lortzeko behar diren osagai guztiak dauzkagu”, ziurtatu du.

Ane Insausti Ekonomia Sustapen eta Proiektu Estrategikoetako diputatuak azaldu duenez, berriz, “teknologia kuantikoen garapenarekin eta aplikazioarekin lotutako proiektu bat duten ekintzaileak, startupak, ikertzaileak eta enpresa teknologikoak erakartzera bideratuko dira gureahaleginak”. Estrategiaren eta azeleragailuaren bidez, beren ekimenak “hedatzeko eta finkatzeko laguntza berezia” eskainiko zaie: ‘mentoring’-a, ibilbide-orri pertsonalizatua, «azpiegitura berezietarako sarbidea, finantzaketa eta lankidetza-sareetan sartzeko aukera. Programaren barruan dauden denboran, laguntza pertsonalizatua izango dute negozioko eta merkaturako funtsezko arloetan, ekintzailetzan, teknologian eta inbertsioetan adituak diren pertsonen laguntzarekin, 30 kideko panel baten bidez.

Sektorearen zeharkakotasuna eta onuradun izan daitezkeenen heterogeneotasuna kontuan hartuta, neurrira egindako ibilbide bat diseinatuko da, hasierako finantzaketa publiko-pribatua lortzeko aukera barne, partaidetza galdu gabe, eta laguntzak eta inbertsio-industria eskuratzeko aukera barne. Gainera, arlo horretako eragile garrantzitsuek (start upak, unibertsitateak eta berrikuntza-eragileak, tokikoak zein nazioartekoak) osatutako sare eta ekosistemetara sartu ahal izango dira.

Diputatuak gaineratu duenez, ekimen berri horiek “nazioarteko puntako teknologia-azpiegituretarako sarbidea” izango dute, hala nola IBM Quantum One superordenagailu kuantikorako, ezaugarri horietako seigarrena munduan, Donostian eraikitzen ari dena BasQ, Eusko Jaurlaritzak bultzatutako estrategia bateratuaren esparruan. Martxan dauden Zientzia eta Teknologiaren Euskal Sareko azpiegitura bereziak ere erabili ahal izango dituzte, hala nola DIPC (Superordenador Hyperion, atomo hotz elektrikoen laborategia…), CIC Nanogune eta Material Physics Center-ekoak.

Punta-puntako enpresak esperimentazioan

Ildo beretik, nabarmendu behar da 2021etik 2023ra Aldundiak 3.073.256 euro bideratu dituela dirulaguntzetara, eta, horri esker, ikerketa zentroen eta unibertsitateen 11 proiektu eta enpresen I+G unitateen eta enpresen 23 proiektu gauzatu direla (12 enpresa traktore eta 11 txiki edo ertain). Horrela, Gipuzkoako hainbat sona handiko enpresa, profil askotarikoak, teknologia horiek beren jarduera-eremuetan eskaintzen dituzten aukerak aztertzen ari dira, arazoak ebazteari, aplikazio berriei, zerbitzuei, produktuei eta prozesuen optimizazioari dagokienez.

“Oinarrizko ikerketa ez ezik, enpresak teknologia kuantikoetan garatzea ere sustatu nahi dugu, ikerketa industrialaren eta ezagutza aurreratuaren transferentziaren aldeko apustua eginez. Teknologia kuantikoen garapena berrikuntzarako eta lehiakortasunerako palanka garrantzitsua izan daiteke gure ehun ekonomikoarentzat. Ez dakigu zehazki noraino eramango gaituzten teknologia horiek, baina aurrea hartu nahi dugu, bai baitakigu zein den ekonomia berritzaileago eta lehiakorrago baterako bidea, pertsona guztientzako aukerak eta ongizatea sortuko dituena: esperimentazioarena eta elkarlanarena”, azpimarratu du Mendozak.

9 enpresa parte-hartzailek euren esperientziaren berri eman dute gaurko topaketan: CAF (energia kontsumoaren optimizazioa eta hibridazio mistoa), AVS (erradiazio potentziaren estimazioa), Real Sociedad (lesio egoeren iragarpena), Fagor Electrónica (zirkuitu elektriko hibridoak ‘qubit’-entzat), ViveBiotech (terapia genikoak aurkitzeko ikerketa), Simune (materialentzako konputazio kuantikoa eta spin-qubit-en diseinua automatizatzeko softwarea), Danobat (makina industrialen mantentze prediktiboa optimizatzea), Iberdrola (energia banatua biltegiratzea), eta Opscura (sare industrialetarako algoritmo post-kuantikoak).

Topaketa amaitzeko, BIC Gipuzkoako Ainhoa Aizpuruk moderatutako mahai-inguru bat egin da. Bertan, garatutako proiektuetan aditu-laguntzaile gisa lan egin duten erakundeetako arduradunek teknologia kuantikoen aplikazioa zein puntutan dagoen azaldu dute: Roman Orus (Multiverse sortzailekidea eta CSOa), Iñigo Arizaga (Tecnalia Next –

Quantum Technologies erakundeko zuzendaria) eta Aitor Moreno (Ibermática – Ayesa Fundazioko Adimen Artifizialeko eta Konputazio Kuantikoko arloko arduraduna).

Etorkizuneko eremua

Teknologia kuantikoak eskala mikroskopikoan aurkezten diren propietateak aprobetxatzen saiatzen dira, non jada ez diren newtoniar legeak arautzen, baizik eta lege kuantikoak. Eskala subatomikoan gertatzen diren fenomeno horiei esker, gizartean eragin handia duten teknologia oso disruptiboak sortu ahal izango dira, arlo askotan paradigma aldatuko dutenak. Konputazio kuantikoari esker, orain arte konponezinak ziren arazoak konpondu ahal izango dira, optimizazioa, adimen artifizialaren bilakaera edo datu kopuru handien erabilera erraztuz. Teknologia kuantikoek ia sektore guztietan aplikazio ugari sortzeko aukera emango dute: komunikazioetan eta enkriptazioan, medikuntzan, energian, garraioan, industrian eta abarretan. Konputazio tradizionalak (egungo ordenagailuak) izan duen eraginaren parekoa izango dutela aurreikusten da.