Atletismoa

Ibiltari laster eta korrikalarietatik kirol atletismoraino

Ibiltari lasterra leku batetik bestera mandatuak, eskutitzak eta bestelako zerak leku batetik bestera giza indarra bakarrik erabiliz bizkor eramaten zituen pertsona zen. Antzinako Erregimenean oso hedaturik zegoen lanbide hori desagertu egin zen trenbidearen etorrerarekin eta garraiobide modernoak zabaltzearekin, zeinek eraginik gabe utzi zuten ibiltari lasterren lana. Hala ere, era paradoxikoan, lanbidea ez-beharrezko bihurtu ahala, oinezkoen lasterketek jendearen arreta erakarri zuten ikuskizun ludiko huts gisa.

Hala, XIX. mendean ibiltari lasterren edo korrikalarien oinezko lasterketak oso ezagunak egin ziren gure lurraldeetako herrietako jaietan eta gune handietan jokatzera pasa ziren, hala nola zezen plazak edo herrietako plaza nagusiak.

Korrikalarien lasterketak herri ikuskizun gisa sendotzeak bestelako lehiaketa motak ekarri zituen, maiz askotan apustuekin loturik zeudenak, hala nola lasterkarien arteko erronkak eta are desafio bitxiak, gizonaren eta zaldiaren edo gizonaren eta automobilaren arteko lasterketak kasu.

Ibiltari entzutetsuenen artean Juanagorritarren leinua dago. Juan Bautista Igarabiderekin abiatu zen, Lehenengo Gerra Karlistako (1833-1839) agintari militar nagusietako bat izan zen Zumalakarregi jeneralaren mezularia eta Antonio, haren ondorengorekin bukatu zen, 1953an zendua. Aragoin, Mariano Bielsa “Chistavín” izan zen korrikalari nabarmenena eta famatuena.

1905. Bertako korrikalariak Altsasun (AGN, Postales Echagüe 9).

Ibiltarien desafioen iragarkia Huescako zezen plazarako

1884. Ibiltarien desafioen iragarkia Huescako zezen plazan. (IEA. El Diario de Huesca. 1884ko azaroaren 29).

1917. Gipuzkoako Federazio Atletikoak Aldundiari egindako dirulaguntza eskaera Espainiako Oinezko Lasterketa Txapelketan eta Errege Kopan parte hartzeko. (AGG-GAO. JDIT1517_8209).

Oinarrizko lasterketa eta lehiaketak jendartean zabaltzearekin batera, gure lurraldeetan, halaber, klubak eta kirol federazioak sortzen hasi ziren, jarduera atletikora guztiz emanak batzuetan edo beste zenbait kirolekin batera bestetan. Horien artean, ondokoak: Irún Sporting Club, 1907an sortua; Béarn Sporting Club, 1922an Pauen sortua edo Aragoiko Atletismo Federazioa, 1923koa.

Klubek eta federazioek aldezten zuten ikuspegi kirolzale berri honen arabera, atletismo jarduera osasun fisikoa eta morala hobetzeko bidea zen. Horregatik, maiz bizitza osasuntsuaren aldeko kanpainekin loturik agertu zen diziplina atletikoa eta, era berean, ibiltarien oinezko lehiaketa tradizionalak arbuiatzera jo zuen, ikuskizun komertziala zen alderdiagatik eta apustuekin zuen loturagatik.

Era horretara, Espainiako Gerra Zibilaren ondoren (1936-1939), ibiltarien ikuskizuna bertan behera gelditu zen eta atletismoak ordezkatu zuen, jadanik arauturiko kirol diziplina gisa.